Piekarz przejdzie na wcześniejszą emeryturę - wyrok Sądu Najwyższego

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 kwietnia 2015 r. (I UK 336/14). Tym samym zakwestionował decyzję ZUS wykluczającą możliwość przejścia piekarza na wcześniejszą emeryturę z powodu niewykazania wystarczającego stażu pracy w szczególnych warunkach.

Wiele warunków

Zasady przejścia na wcześniejszą emeryturę osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. reguluje art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej jako ustawa emerytalna). Aby jednak z tego skorzystać, trzeba spełnić wiele przesłanek.

Pierwszą jest osiągnięcie na 1 stycznia 1999 r. okresów składkowych i nieskładkowych wynoszących dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn co najmniej 25 lat. Mieszczą się w tym wymagane okresy: pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, zatrudnienia na kolei lub pracy górniczej. Ich wymagana długość jest zróżnicowana w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Ponadto okresy te powinny zostać potwierdzone w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy lub świadectwie pracy w szczególnych warunkach.

Kolejnym warunkiem uzyskania wcześniejszej emerytury jest osiągnięcie wymaganego obniżonego wieku emerytalnego. On także jest zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ustawodawca uzależnia możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę także od tego, aby ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Jeśli jednak ubezpieczony przystąpił do OFE, powinien złożyć wniosek o przekazanie pieniędzy zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem ZUS.

Przy ubieganiu się o wcześniejsze świadczenie wykaz prac uznawanych za te, które wykonywane są w szczególnych warunkach, a także określające obniżony wiek emerytalny oraz okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm., dalej rozporządzenie).

Stale i w pełnym wymiarze

W praktyce w postępowaniach o przyznanie emerytury z art. 184 ustawy emerytalnej ZUS najczęściej kwestionuje wykazany przez ubezpieczonego odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach. Powinna być ona świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na konkretnym stanowisku. Czasami ZUS poddaje też w wątpliwość to, czy czynności wykonywane przez etatowca należy zakwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach. Wynika to z nieprecyzyjnych określeń użytych w wykazie prac z rozporządzenia.

Właśnie taka sytuacja legła u podstaw wyroku SN z 21 kwietnia 2015 r. Dotyczyła ona ubezpieczonego, który pracował jako piekarz brygadzista. Zdaniem ZUS nie wykazał on 15 lat stażu na tym stanowisku, ponieważ poza czynnościami związanymi z wypiekiem pieczywa wykonywał także wiele innych prac. Przez to nie sposób było przyjąć, że pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu.

W wykazie prac z rozporządzenia posłużono się pojęciem „prace przy wypieku pieczywa". W ocenie ZUS sprowadzały się one do „wkładania i wyciągania chleba z pieca". Tymczasem ubezpieczony poza tymi czynnościami m.in. robił ciasto na chleb, skręcał i ważył bochenki czy wywoził popiół z pieca. W ten sposób ZUS zakwestionował świadectwo pracy wydane ubezpieczonemu, w którym określono, że pracował w szczególnych warunkach.