Zamach stanu w Birmie. Historia zatoczyła koło

Armia Mjanmy (czyli inaczej Birmy) dokonała kolejnego zamachu stanu. Żołnierze aresztowali co najmniej 30 cywilnych polityków, którzy mieli uczestniczyć w poniedziałkowym, inauguracyjnym posiedzeniu nowo wybranego parlamentu.

„Mam przytłaczające wrażenie, że nikt nie jest już w stanie kontrolować tego, co się stanie. Pamiętajmy, że Mjanma jest pełna broni, pełna głębokich podziałów etnicznych i religijnych, gdzie miliony z trudem mogą się wyżywić" – przestrzegł na Twitterze birmański historyk Thant Myint-U na wieść kolejnym wojskowym przewrocie.

Foto: Rzeczpospolita

Emocje w mundurach

Generałowie oświadczyli, że wybory, które wyłoniły nowy parlament, zostały sfałszowane. Dlatego przejmują władzę na rok, „zreformują Centralną Komisję Wyborczą" i zrobią nowe wybory.

– Nie sądzę, by planowali oni aż rok naprzód. Obecnie bowiem w grę wchodzą emocje, urażone ambicje, urazy – powiedział „Rzeczpospolitej" Michał Lubina, ekspert do spraw Mjanmy z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gdy wojskowi zdecydowali się w 2008 roku na ustępstwa wobec społeczeństwa, napisali konstytucję kraju, w której zagwarantowali sobie jedną czwartą miejsc w parlamencie. W wyborach w listopadzie ubiegłego roku walczono więc o pozostałe 75 procent. Ogromne zwycięstwo odniosła partia laureatki Pokojowej Nagrody Nobla, którą generałowie 15 lat trzymali w areszcie domowym Aung San Suu Kyi. Narodowa Liga na rzecz Demokracji zdobyła 83 proc. głosów.

Pokonała wojskową „przybudówkę" Związek Solidarności. Ten dostał tylko 5 proc., ale wraz z pozostałymi zagwarantowanymi konstytucyjnie miejscami dało to mundurowym prawie jedną trzecią parlamentu.

Laureatka Pokojowej Nagrody Nobla z 1991 roku, pani Aung San Suu Kyi (zdjęcie z 2019 r.)

Foto: AFP

Ale generałowie poczuli się urażeni, że ich partia straciła połowę miejsc w stosunku do poprzednich wyborów. – Wyborcy Mjanmy wypowiedzieli się i przytłaczającą większością głosów odrzucili rządy wojskowych – podsumował wynik Charles Santiago ze Zgromadzenia Parlamentarnego sojuszu ASEAN.

To odrzucenie uraziło wojskowych, tym bardziej że ich przywódcy, generałowi Ming Aung Hlaingowi, za pół roku kończy się kadencja głównodowodzącego armią i nie był pewien, czy dostanie ponowną nominację.

– Armia była jak ranne, dzikie zwierzę, a cywilni politycy pokazali, że nie potrafią z nią rozmawiać – mówi Michał Lubina. Ranne i działające nieprzemyślanie. Konstytucja gwarantuje wojskowym nie tylko miejsca w parlamencie, ale i trzy ministerstwa (w tym obrony) oraz obowiązkowe finansowanie ze strony rządu.

Flagi oporu

Ale stanowisko głównodowodzącego to również „cała sieć lukratywnych powiązań biznesowych", a jego brak w kraju rządzonym przez niechętnych generałowi polityków to również groźba stanięcia przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym za zbrodnie na muzułmańskiej mniejszości etnicznej Rohingja. Co prawda pani Aun San Suu Kyi była i jest oskarżana przez międzynarodową społeczność o brak reakcji na mordy wojskowych, ale proces ma generał Ming Aung Hlaing.

Teraz w kraju zniknął internet i połączenia telefoniczne, zamknięto sklepy i banki. Zamknięto też stacje telewizyjne, w eterze pozostała tylko należąca do armii Myawaddy TV. Przed bankomatami ustawiły się ogromne kolejki ludzi wypłacających pieniądze na wszelki wypadek. – Ludzie pewnie będą protestować. Sprawy wyglądają źle – powiedziała dziennikarzom jedna z mieszkanek największego miasta kraju Jangon (inaczej Rangun).

Na razie jednak nie doszło do żadnych starć zwolenników cywilnych rządów z wojskowymi, blokującymi ulice miast. Generałowie pragnęliby takiego rozwoju wypadków, gdyż umożliwiałoby to im powoływanie się na chaos panujący w kraju i konieczność zaprowadzenia porządku, ale Narodowa Liga wydała komunikat, w którym wzywa do zachowania zimnej krwi. W większych miastach zwolennicy Ligi wywieszają jedynie z balkonów jej flagi i banery.

Dowody wdzięczności

Gwałtownie zaprotestowała za to zagranica. Kolejny przewrót wojskowy w jednym z najbiedniejszych krajów świata potępił sekretarz generalny ONZ, USA, Wlk. Brytania. Grupy obrony praw człowieka domagają się „najostrzejszej reakcji" łącznie z sankcjami. Ale birmański reżim wojskowy żył z nimi do 2012 roku (wtedy zdjęła je UE i USA).

Im bliżej jednak Mjanmy, tym reakcje były bardziej wstrzemięźliwe. Tajlandia, Kambodża i Filipiny uznały zamach wręcz za „wewnętrzną sprawę kraju". Indie i Singapur wyraziły jedynie „głębokie zaniepokojenie", a Chiny – „nadzieję na stabilizację".

– W Birmie mało kto zwraca uwagę na zagranicę. Ale wojskowi będą chcieli otrzymać wsparcie Chin i Rosji, oba państwa cenne są dla nich jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa – sądzi ekspert. W zamian Pekin będzie chciał dostać koncesje gospodarcze, które skutecznie acz po cichu torpedował cywilny rząd. Moskwa za to jako dowodu wdzięczności będzie oczekiwała kupna dużej ilości swojego uzbrojenia.