Marek Isański: Kogo chroni NSA?

Skandalem jest powszechne zjawisko wszczynania postępowań podatkowych na krótko przed upływem terminu przedawnienia potencjalnych zobowiązań. Niestety ciągle na wręcz przestępczy proceder „hodowania” przez fiskusa odsetek przyzwalają sądy administracyjne. Powoduje to absurdalną sytację, że jednym z najczęściej stosowanych przepisów Ordynacji podatkowej jest art. 70 par. 4 mówiący o tym jakie są niezbędne warunki dla przerwania biegu terminu przedawnienia. 

Prezentowane przez sądy administracyjne od ponad 25 lat podejście, do tego mocno opresyjnego dla obywateli przepisu, pokazuje jak niewielkie znaczenie mają prawa obywatela-podatnika będącego w sporze z organem podatkowym.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Marek Isański: Obywatele płacą za zaniechania Prezesa NSA

Uprawnienie Prezesa NSA wynikające z art. 191 ust. 1 Konstytucji do kierowania wniosków do TK o stwierdzenie niezgodności przepisu z Konstytucją nie dotyczy jedynie ochrony majątku sędziów, a taki wniosek wpłynął - K 3/23. Ma to być przede wszystkim niezwykle ważne zabezpieczenie majątku obywateli poszkodowanych błędną linią orzeczniczą tego sądu, która przyzwalała na stosowanie niezgodnego z Konstytucją przepisu. Jednak takie wnioski nie są kierowane.

Treść przepisu jest jasna: Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Wynika z niego,  że aby przerwać bieg przedawnienia muszą być spełnione określone warunki. Po pierwsze musi na obywatelu ciążyć zgodnie z prawem określone wymagalne zobowiązanie, którego on dobrowolnie nie zapłacił. Dopiero wtedy bowiem można wszcząć egzekucję, gdy zobowiązany uchyla się z wykonaniem obowiązku. Kolejnym warunkiem bez spełnienia którego nie osiągnie się skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia jest zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym zawiadomiony zostanie podatnik. Trudno wyobrazić sobie bardziej proste i logicznie racjonalne warunki.

Jednak praktyka stosowania i interpretowania wskazuje, że zwracano uwagę przede wszystkim na wygodę, ułatwienie pracy administracji, a pomijano ochronę elementarnych praw obywateli.

Wydaje się to nieprawdopodobne, ale przez 15 lat sądy miały wątpliwości odnośnie terminu zawiadomienia o egzekucji. Czy można zawiadomić po upływie terminu przedawnienia, czy należy to zrobić przed upływem przedawnienia?  W 2013 roku 7 Sędziów NSA podjęło dość oczywistą w swej treści uchwałę I FPS 6/12, że Zastosowanie środka egzekucyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia, gdy zawiadomienie podatnika o jego zastosowaniu nastąpi przed upływem terminu przedawnienia. Aż trudno uwierzyć, że jeden z sędziów zgłosił zdanie odrębne.

Na zdrowy rozum wydaje się być mocno chore, aby w tak oczywistej sprawie mogły być wśród prawników wątpliwości. Nielogiczne jest przecież żeby skutek przerwania biegu przedawnienia zobowiązania można było uzyskać po upływie terminu przedawnienia tego zobowiązania. Czyli miałoby dochodzić do przerwania biegu terminu zobowiązania, które wcześniej wygasło. Właśnie do takiej sytuacji dochodziłoby gdyby zawiadomienie o przerwaniu biegu przedawnienia dla skutecznego przerwania biegu przedawnienia można by było doręczać po upływie terminu przedawnienia.

Po kolejnych 5 latach – w 2018 roku - podjęta została kolejna, wynikająca ze zdrowego rozsądku, uchwała I FPS 5/17: „Uchylenie decyzji ostatecznej w zakresie określenia zobowiązania i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania powoduje unicestwienie materialnoprawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia”.

W tej sprawie nie było żadnych rozbieżności w orzecznictwie, które przez ponad 20 lat jednolicie prezentowało koszmarny logicznie i nigdy prawnie nie wykazany pogląd, że obywatel pozbawiany był prawa do przedawnienia, gdy organ wszczął egzekucję na podstawie niezgodnej z prawem decyzji. Przez te 20 lat zdaniem wszystkich składów sędziowskich państwo mogło czerpać korzyści  z własnego łamania prawa. Ten absurd widzieli wszyscy, poza sędziami NSA i zadowolonej z tego administracji podatkowej.

Co ciekawe ta uchwała została podjęta dość przypadkowo, bo linia orzecznicza, że każda egzekucja przerywa bieg przedawnienia była tak mocno zabetonowana, że od prawie 10 lat żaden pełnomocnik tego zarzutu w skardze nie podnosił.

Problem powrócił/odżył dopiero wskutek zmiany prawa i wprowadzenia tzw. rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznych. Na ich podstawie wszczynano egzekucję, a następnie w wielu przypadkach dochodziło do uchylenia postanowienia o nadaniu tego rygoru. Co spowodowało, że sąd musiał zastanowić się nad dawno zapomnianym problemem i dostrzegł to co było oczywiste od zawsze i podjął w 2018 roku w/w uchwałę.