Piotr Zapadka o wyższej akcyzie: Czy szara strefa jest dalej taka szara?

Znowu, powołując się na dostępne w domenie publicznej dane, można zacytować przedstawicieli Centralnego Biura Śledczego Policji, którzy informują, że tylko od stycznia do 30 września 2021 r. policja zabezpieczyła ponad 232 mln sztuk papierosów, co jest liczbą rekordową. Zlikwidowano przy tym 13 fabryk papierosów, z których pięć znajdowało się w Polsce, a osiem ujawniono na terenie innych krajów UE. Ujawnionych zostało także 13 nielegalnych wytwórni krajanki tytoniowej, z czego 12 usytuowanych było w Polsce, a jedna poza granicami kraju. Przez dziewięć miesięcy tego roku na czarny rynek nie trafiło – dzięki działaniom CBŚP i współpracujących z tą służbą podmiotów – blisko 470 ton tytoniu, z którego można byłoby wyprodukować ok. 470 mln sztuk kolejnych nielegalnych papierosów. Skoro mowa o wynikach pracy właściwych służb państwowych, pojawiają się kolejne informacje medialne, według których duże znaczenie w walce z szarą strefą mają też skoordynowane ze sobą działania Krajowej Administracji Skarbowej oraz Straży Granicznej.

Czytaj więcej:

Podatki

Szykuje się wzrost cen alkoholu i papierosów od 2022 r.

W 2022 r. akcyza na alkohol etylowy, piwo i wino ma być podwyższona o 10 proc. i rosnąć corocznie do 2027 r. o 5 proc. Planowane są też coroczne podwyżki na papierosy i tytoń.

Pro

Sprawa granicy

Dla spadku zmniejszenia szarej strefy kluczowe było również uszczelnienie granicy z Białorusią. Z danych Straży Granicznej wynika, że blisko 30 proc. papierosów, które miały trafić nielegalnie na polski rynek w I półroczu 2021 r., pochodziło właśnie z tego kraju. Aktualna sytuacja na granicy Polski i Białorusi, niezależnie od innych (dramatycznych) skutków, z punktu widzenia tej tematyki może mieć jeszcze bardziej stabilizujące znaczenie i przyczyniać się do trwałego limitowania przemytu do Polski nielegalnych wyrobów tytoniowych z kierunku wschodniego.

Dla osób śledzących sytuację na rynku wyrobów tytoniowych dane zacytowane powyżej nie powinny być zaskoczeniem. Czy więc koncepcja straszenia szarą strefą jako uniwersalna recepta na obronę stawek akcyzy już się wyczerpała? Nic bardziej mylnego! Na sejmowej komisji finansów i w debacie publicznej po raz kolejny wrócił straszak wybuchającej szarej strefy w formie w zasadzie niezmienionej od roku 2015, czyli gdy blisko co piąta paczka papierosów pochodziła z nielegalnego źródła. Co więcej, o sile tego argumentu przekonali się producenci działający w niszowej kategorii tytoniu podgrzewanego. W propozycji MF akcyza dla tych produktów została podniesiona rekordowo, a w uzasadnieniach promotorów takiego rozwiązania ważnym punktem był argument, że szara strefa tam w zasadzie nie występuje. Nie ma szarej strefy? Możemy więc podnosić akcyzę.

Zatem jeśli szara strefa nie jest aż tak szara, jak się ją maluje, to jakie płyną z tego wnioski generalne dla polityki podatkowej państwa? Choćby takie, że poziom stawek akcyzy, jakkolwiek niepopularny społecznie, powinien być kalkulowany w oparciu o oczekiwania budżetu państwa i argumenty merytoryczne, czyli w przypadku papierosów – zdrowotne. Czas najwyższy powiedzieć „sprawdzam" i nie ulegać używaniu nieostrych argumentów o wątpliwym umocowaniu w danych statystycznych.

Autor jest adwokatem, dr. hab. prof. UKSW