Przez wiele lat sądy administracyjne wskazywały, w odniesieniu do spraw dotyczących opodatkowania gruntów, że moment zakończenia rekultywacji należy wiązać z datą, w której decyzja o zakończeniu rekultywacji stała się ostateczna. Stanowisko takie wyrażono np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego oz. w Poznaniu z 20 maja 1997 r. (sygn. I SA/Po 960/96) czy w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego oz. we Wrocławiu z 8 lipca 1997 r. (sygn. I SA/Wr 551/96). Poglądy te były następnie wielokrotnie powtarzane w późniejszym orzecznictwie (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 21 lipca 2004 r., sygn. I SA/Wr 1580/02, w nowszym zaś orzecznictwie wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lutego 2019 r., sygn. II FSK 667/17, i z 4 kwietnia 2019 r., sygn. II FSK 1021/17).
Pogląd ten uzasadniano tym, że proces rekultywacji jest nieodłącznym elementem podejmowania działalności gospodarczej (np. działalności wydobywczej) na gruntach rolnych lub leśnych, a obowiązek przeprowadzenia rekultywacji ma charakter ustawowy. W konsekwencji powyższego, grunt taki uznawano za wykorzystywany przez przedsiębiorcę w prowadzonej działalności gospodarczej, albowiem „(...) działalność polegająca wyłącznie na rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów rolnych i leśnych sama w sobie nie ma charakteru działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów regulujących swobodę takiej działalności, jeżeli nie jest prowadzona w celach zarobkowych, to jednak podejmowanie obowiązkowych działań z zakresu rekultywacji wyrobisk pokopalnianych stanowi element składowy działalności gospodarczej, istotą której jest zarobkowe wydobywanie kopalin na tych gruntach. Skoro, jak już wskazano powyżej, działalność z zakresu rekultywacji i zagospodarowania wyeksploatowanych gruntów jest konieczną częścią składową zarobkowej działalności wydobywczej, to nie sposób racjonalnie przyjmować, że grunty mające podlegać lub podlegające aktualnie czynnościom rekultywacyjnym nie są związane z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy" (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 stycznia 2016 r., sygn. II FSK 2815/13).
Z tej przyczyny warto zwrócić uwagę na nurt w orzecznictwie, który zarysował się w 2019 i 2020 r. W szeregu orzeczeń zakwestionowano bowiem dotychczas przyjmowane stanowisko o decydującym znaczeniu momentu uzyskania ostatecznej decyzji uznającej rekultywację za zakończoną. Pogląd taki zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 11 stycznia 2019 r. (sygn. II FSK 31/17) i z 23 lipca 2019 r. (sygn. II FSK 2383/17), a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z wyroku z 25 lipca 2019 r. (sygn. III SA/Wa 2678/18), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyrokach z 25 marca 2020 r. (sygn. I SA/Lu 9/20, I SA/Lu 10/20, I SA/Lu 11/20, I SA/Lu 12/20) i Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyrokach z 6 lutego 2020 r. (sygn. I SA/Wr 986/19, I SA/Wr 987/19, I SA/Wr 1020/19, I SA/Wr 1021/19).
Brak jest uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, jaki moment należy uznać za zakończenie rekultywacji; w powołanym orzecznictwie nakazano badać to w sposób indywidualny. Można jednak odnieść wrażenie, że w większości przypadków będzie to moment zakończenia ostatnich czynności, podejmowanych w ramach rekultywacji na przedmiotowym gruncie przez przedsiębiorcę (lub osoby działające na jego zlecenie).
Celem poparcia tego stanowiska wskazano, że „nie sposób zgodzić się, aby wysokość podatku, w braku jednoznacznego ustawowego wskazania, uzależniona była od sprawności i rzetelności postępowania organów administracji publicznych. Można bowiem dostrzec, że obowiązek opłacania podatku w wysokości jak dla gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej będzie ciążył na przedsiębiorcy przez okres, w którym dany grunt nie jest zajęty (faktycznie wykorzystywany) na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, a tylko brak wydania stosownej decyzji przez właściwy organ generuje taki obowiązek" (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 stycznia 2019 r., sygn. II FSK 31/17; poza zakresem niniejszych rozważań jest możliwość zaskarżenia bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania w sprawie i dochodzenia, na tej podstawie, roszczeń związanych z nienależytym wykonywaniem władzy publicznej w oparciu o przepis art. 417[1 ] § 3 kodeksu cywilnego).
Odosobniony pogląd
Co ciekawe, dostrzegając pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku w sprawie II FSK 2328/17, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku określił go jako odosobniony i podkreślił, że wyrok ten zapadł w odmiennym stanie faktycznym albowiem orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wydano w odniesieniu do sprawy, w której złożono wniosek o uznanie rekultywacji za zakończoną (wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 19 lutego 2020 r. w sprawach I SA/Bk 673/19, I SA/Bk 674/19, I SA/Bk 675/19 i I SA/Bk 676/19).
