Nie pozwól niszczyć. Reaguj!'' zainicjowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wychodząc z założenia, że dziedzictwo kulturowe powinno być rozumiane jako całokształt spuścizny pozostawiony przez poprzednie pokolenia, specjaliści troszczący się na co dzień o dobrostan tych swoistych kotwic pamięci przedstawiali swoje pomysły na poszerzanie świadomości społeczeństwa. Głównymi jednak celami kampanii mają być przede wszystkim aktywizowanie ludzi oraz nauczenie ich właściwej reakcji na niszczenie zabytków.
Nie zaskakuje fakt, że ponad 90% konserwatywnego i przywiązanego do tradycyjnych wartości społeczeństwa polskiego uważa, że zabytki są ważne i należy je chronić. Jest to jedna z niewielu kwestii, co do których Polacy są zgodni. Właśnie dlatego na tej bazie kapitału społecznego należy budować sieć współpracy w kierunku upowszechniania ochrony materialnego świadectwa minionych wydarzeń. Narodowy konsensus na tym polu stwarza także szansę na rozszerzenie go na inne dziedziny życia.
Czytaj także: Ochrona zabytków: właściciel zostanie powiadomiony o wpisaniu jego nieruchomości do ewidencji
Pomimo dosyć jednoznacznego stosunku do zabytków, zdarzają się w Polsce przypadki nieumyślnego lub też umyślnego ich niszczenia. Dr hab. Maciej Trzciński z Uniwersytetu Wrocławskiego przybliżył charakter takich przestępstw, sposoby zapobiegania im oraz karania sprawców. Prawnik nie pozostawił wątpliwości, że jedynie ochrona mająca formę rozbudowanego systemu może zapewnić pełną skuteczność. Powołał się na art. 4 oraz art. 108 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 roku, które zawierają definicję odpowiednio systemu ochrony oraz przepisy karne. Te ostatnie zostały niedawno zaostrzone (obecnie za zniszczenie lub uszkodzenie zabytku grozi kara do 8 lat więzienia zamiast poprzednich 5), co zdaniem prelegenta może okazać się dobrym ''straszakiem'' dla wszystkich potencjalnych wandali. Ekspert niejednokrotnie podkreślał, że jedynie reformy mające postać zaostrzenia dają realną szansę na stworzenie efektywnej prewencji. Oprócz potocznego niszczenia zabytków aktami wandalizmu, częstymi przestępstwami związanymi z tematem zabytków są ich fałszerstwa oraz nielegalny wywóz lub poszukiwanie. I chociaż zwalczanie tych przestępstw jest domeną głównie prawa administracyjnego i kar administracyjnych, to nie bez znaczenia rolę odgrywają także przepisy kodeksu karnego (art. 294 oraz art. 111). Regulacje prawno-karne sprawują jednak głównie funkcję uzupełniającą.
Nadrzędną rolę w dziedzinie ochrony zabytków pełni bez wątpienia Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, którego jest to zasadnicze zadanie. Prelegenci dyskutowali o wachlarzu możliwości i kompetencji, jakimi dysponuje ono w tym zakresie. Już w 2018 roku zawarło porozumienie z Komendą Główną Policji o współdziałaniu (każdy wojewódzki konserwator zabytków współpracuje z policją), a w 2020 roku – ze Strażą Graniczną. Ministerstwo współpracuje też cały czas z Interpolem.
