Badania w czasach niepewności

Trwa sezon publikacji raportów za 2023 r. Był to okres pełen wyzwań. Polska znalazła się w gronie 26 krajów, które odnotowały dwucyfrowy wzrost niewypłacalności przedsiębiorstw. Choć inflacja wyhamowała, to rok 2024 też nie będzie łatwy. Po dwóch latach stopniowego zwiększania się liczby niewypłacalności w 2022 r. (+1 proc.) i 2023 r. (+7 proc.), dynamika w tym roku przyspieszy jeszcze mocniej (+9 proc.) przed ustabilizowaniem się w 2025 r. – wynika z prognoz Allianz Trade.

Ekonomia, wojna oraz hakerzy

Zdaniem ekspertów w 2024 r. pomimo lepszych perspektyw wzrost gospodarczy pozostanie poniżej trendu sprzed pandemii. W Polsce jak dotychczas niewypłacalne są głównie firmy najmniejsze, a podstawową przyczyną ich problemów nie są opóźnienia należności (one są zazwyczaj efektem wtórnym), tylko niska rentowność.

W tym trudnym otoczeniu rynkowym audytorzy badają sprawozdania finansowe firm. Polska Agencja Nadzoru Audytowego wypunktowała zagadnienia, na które rewidenci powinni w tym roku zwrócić szczególną uwagę. Oprócz standardowych czynników ryzyka o charakterze ekonomicznym pojawia się wątek wojny na Ukrainie.

Sankcje wdrożone przez Unię Europejską skutkowały wpisaniem niektórych podmiotów na listy sankcyjne, co uniemożliwiało im działalność gospodarczą. Z kolei obostrzenia importowe i eksportowe powodują konieczność ciągłej weryfikacji listy kontrahentów oraz źródeł pochodzenia kupowanych towarów i usług. Dla biegłych rewidentów oznacza to również konieczność sprawdzania czy badane podmioty nie naruszają przepisów.

Sankcje mają też bezpośrednie przełożenie na branżę audytorską. Od 4 czerwca 2022 r., w związku z wejściem w życie szóstego pakietu sankcyjnego, obowiązuje zakaz świadczenia usług audytowych i księgowych dla podmiotów z Federacji Rosyjskiej. Firmy audytorskie powinny zatem szczegółowo weryfikować warunki każdego zlecenia.

Kolejnym elementem, na który biegli rewidenci muszą zwracać baczną uwagę, jest ryzyko prania pieniędzy. Do tego dochodzi rosnące zagrożenie ze strony cyberprzestępców. Firmy audytorskie powinny wziąć pod lupę prawidłowość działania procesów IT w badanych podmiotach.

Ważna kontynuacja działalności

Prawidłowe raportowanie finansowe obejmuje wiele wymiarów. Jednym z nich jest ocena dotycząca kontynuacji działalności, a więc założenia, że jednostka będzie funkcjonowała w ciągu dwunastu kolejnych miesięcy od dnia bilansowego.

Piotr Witek, członek Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, podkreśla, że pierwszej oceny tego założenia powinien dokonać w sprawozdaniu finansowym zarząd na podstawie m.in. sytuacji finansowej czy zdolności do pozyskania finansowania.

Brak kontynuacji działalności powoduje, że firma ma obowiązek zastosować inne zasady, tj. wycenić aktywa i pasywa w cenie sprzedaży netto (która powoduje znaczącą przecenę jej aktywów netto).

– W tym złożonym środowisku audytor podejmuje się zadania potwierdzenia przyjętych przez zarząd jednostki założeń co do kontynuacji działalności, ocenia jej zasadność i czasami w określonych okolicznościach wskazuje na jej brak – podkreśla członek Krajowej Rady Biegłych Rewidentów. Jeśli jednostka nie ujawni faktu istnienia znaczącej niepewności co do kontynuowania działalności, a biegły taką niepewność odkryje, wydaje opinię z zastrzeżeniem lub negatywną.

– W niezwykle rzadkich sytuacjach może on również ze względu na splot wielu różnych niepewności odmówić wydania opinii o sprawozdaniu, wskazując, że w danych okolicznościach nie może wskazać, czy jest ono poprawne czy nie – mówi przedstawiciel KRBR. Dodaje, że powinno to wzbudzić czujność.