Olena Pawlenko: Kroki do niezależności

Przez większość mojej kariery zawodowej i akademickiej ostrzegałam przed strategicznymi konsekwencjami – teraz boleśnie ujawnionymi – uzależnienia Europy od rosyjskiego gazu. Teraz, kiedy wraz z synem uciekłam z domu do względnie bezpiecznego Lwowa, podczas gdy mój mąż i ojciec pozostali w stolicy kraju, Kijowie, słuchając nocą syren przeciwlotniczych, jest mi bardzo smutno, że doradztwo ze strony Ukraińców było lekceważone. Teraz cały świat musi za to zapłacić.

Ale to mleko już się rozlało. Optymistycznie nastawieni decydenci w Berlinie i innych stolicach poparli w 2010 roku budowę gazociągu Nord Stream 1, biegnącego z Rosji bezpośrednio do Niemiec pod Morzem Bałtyckim, zamiast rozbudowy dwóch lądowych tras eksportowych biegnących przez Ukrainę i Polskę. Zależność Europy od rosyjskiego gazu wzrosła – choć na szczęście podwojenie przepustowości Nord Stream zostało ostatecznie zablokowane przez Niemcy na kilka dni przed wysłaniem przez Putina armii do Ukrainy.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Będzie bitwa o wszystko. Kreml w obliczu nieudanej ofensywy na Kijów zmienia taktykę?

Rosja nie przestaje bombardować ukraińskich miast, powołuje władze okupacyjne na zajętych terenach i przygotowuje się do ofensywy.

Tymczasem tylko dzięki Nord Stream 1 rosyjski Gazprom dostarczył w zeszłym roku prawie 60 mld m sześc. rosyjskiego gazu do Niemiec i Europy Północnej. To mniej więcej jedna trzecia wszystkich dostaw rosyjskiego gazu do Europy w 2021 roku. Jeszcze na początku marca, kiedy rosyjskie wojska niszczyły ukraińskie miasta, kraje UE płaciły Rosji około 800 mln euro dziennie za gaz, drastycznie podcinając ekonomiczny wpływ zachodnich sankcji i finansując wojnę.

Neutralizacja zagrożenia

Komisja Europejska ogłosiła, że chce zmniejszyć zależność od rosyjskiego gazu o dwie trzecie do końca tego roku, dążąc do zapewnienia nowych źródeł dostaw. Unia Europejska może jednak już teraz podjąć inne kroki, aby naprawić niektóre z wyrządzonych szkód.

Po pierwsze, UE musi podjąć decyzję polityczną o ustaleniu konkretnego, wczesnego terminu zakończenia zależności od rosyjskiego gazu. Obecnie Komisja twierdzi, że można tego dokonać „znacznie wcześniej niż przed rokiem 2030”. Potrzebujemy konkretnej daty, i to dużo, dużo szybciej.

Czytaj więcej

Polityka

Eugeniusz Smolar: Wspierać Ukrainę w wejściu do UE

Europejskie elity nie są gotowe na nowe relacje z Rosją – mówi Eugeniusz Smolar, Centrum Stosunków Międzynarodowych.

Jasno określony harmonogram i termin pozwolą rynkowi dostosować się do tej zmiany, a nie oczekiwać, że rosyjski gaz będzie zawsze dostępny. Zależność od Rosji będzie utrzymana w nadchodzącym sezonie grzewczym 2021–2022, jednak po ustaleniu konkretnego terminu światowe koncerny energetyczne zaczną opracowywać inne opcje dostaw, zachęcając do kompensacyjnego zwiększenia produkcji ciekłego gazu ziemnego.

Po drugie, UE może już teraz podjąć działania w celu przejęcia kontroli nad rosyjskimi aktywami energetycznymi w Europie Zachodniej i Środkowej – w tym nad kluczowymi magazynami gazu, wykorzystującymi podziemne kawerny, które obecnie są własnością Gazpromu, rosyjskiego monopolisty gazowego. W UE znajduje się siedem takich obiektów, z czego cztery w Niemczech – stanowią one jedną czwartą pojemności magazynowej tego kraju.

Pozwolenie Gazpromowi na utrzymanie kontroli miało sens, jeśli Rosja utrzymywałaby pewność dostaw. Jednak w zeszłym roku, gdy Gazpromowi nie udało się utrzymać zapasów magazynowych na rozsądnym poziomie przed zimą 2021 roku, przyczyniło się to do gwałtownego wzrostu cen gazu ziemnego, co uwypukliło strategiczne zagrożenie.

Komisja Europejska już proponuje nowe przepisy, które zobowiążą firmy magazynujące gaz do wypełnienia 90 proc. pojemności magazynów do października. Przejęcie kontroli nad obiektami – jak to uczyniła Wielka Brytania w stosunku do aktywów oligarchów – stanowi natychmiastowy sposób neutralizacji tego strategicznego zagrożenia. Możliwe jest podjęcie dodatkowych kroków przeciwko rosyjskiej własności lokalnych systemów kontroli i dystrybucji gazu.