Regulacje zawarte w rozdziale I działu VII kodeksu pracy stanowią konkretyzację prawa pracownika do wypoczynku (art. 14 kodeksu pracy), który wiąże się z coroczną przerwą w świadczeniu pracy przeznaczoną na regenerację sił i odpoczynek, czyli z urlopem wypoczynkowym. Urlop uzupełnia wypoczynek dobowy i tygodniowy, gwarantowany przede wszystkim przez przepisy o czasie pracy i o dniach wolnych od pracy. Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego wynika również z unormowań zawartych w aktach wyższego rzędu, przede wszystkim z art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. Do tego uprawnienia odnoszą się też regulacje prawa wspólnotowego zawarte w dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy.
Czytaj też: Kiedy szef może odwołać z urlopu pracownika
Coroczny i nieprzerwany
Ustawodawca w prawie pracy definiuje urlop wypoczynkowy jako coroczny, nieprzerwany, płatny okres zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy u danego pracodawcy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez wnioskodawcę, a zaakceptowanym przez pracodawcę. Zgodnie z art. 152 § 1 k.p. "pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego". Zasadę coroczności urlopu regulują te unormowania, które gwarantują pracownikowi prawo do urlopu wypoczynkowego w każdym roku jego pracy (odnosi się to zarówno do urlopu w pierwszym roku pracy, jak i do urlopów kolejnych) oraz regulacja nakładająca na pracodawcę obowiązek udzielenia urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo.
Podział na części
Podział urlopu na części może być przede wszystkim efektem decyzji pracownika co do wykorzystania urlopu w pierwszym roku pracy wraz z upływem każdego miesiąca bądź wystąpienia przez niego ze stosownym wnioskiem na podstawie art. 162 k.p. Pozostałe przypadki wyłomu od zasady urlopu nieprzerwanego wiążą się z instytucją urlopu proporcjonalnego albo z podziałem urlopu na części w razie wystąpienia okoliczności powodujących jego przerwanie lub uzasadniających odwołanie pracownika z urlopu.
Interes pracodawcy
Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2008 r. (I PK 88/08) wskazał, że realizacja prawa pracownika do wypoczynku jest korygowana potrzebami pracodawcy i koniecznością obecności pracownika w zakładzie pracy. Z uwagi na charakter decyzji o udzieleniu urlopu, wniosek urlopowy pracownik powinien złożyć odpowiednio wcześniej, aby pracodawca mógł należycie przygotować się do jego nieobecności. Złożenie tego wniosku nie uprawnia przy tym pracownika do rozpoczęcia wypoczynku, skoro nie może on sam sobie udzielić urlopu. Pracownik, który nie czekając na rozpoznanie wniosku urlopowego, samowolnie opuszcza pracę, narusza poważnie umowę o pracę, co uzasadnia jej niezwłoczne rozwiązanie przez pracodawcę. Takie zaś rozwiązanie umowy nie stanowi przejawu naruszenia zasad współżycia społecznego.