Ministerstwo Finansów: uchwalmy Kartę Praw Podatnika. Eksperci ostrzegają

Fiskus powinien przyjąć zasadę, ze podatnik rozlicza się rzetelnie, prawo podatkowe powinno się uchwalać z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem, a państwo powinno naprawiać szkody, które wyrządziło podatnikowi. To tylko niektóre założenia Karty Praw Podatnika, której uchwalenie w formie ustawy zaproponował w piątek 1 marca Marcin Łoboda, wiceminister finansów i szef Krajowej Administracji Skarbowej. Przedstawił on te pomysły podczas konferencji naukowej na uniwersytecie im Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta prawa podatnika i obowiązków fiskusa

Z przedstawionej przez Łobodę prezentacji wynikało, że taki podstawowy zestaw praw podatników mógłby obowiązywać już od 2025 roku. Adresatami mieliby być zwykli obywatele, niekoniecznie tylko eksperci podatkowi.

- Dziś zbiór przepisów podatkowych to gruba książka. Warto jednak dla 28 milionów uczciwych podatników uchwalić podstawowe prawa, które byłyby zebrane w jednym dokumencie – mówił Łoboda, nawiązując do przybliżonej liczby podatników PIT. Zapowiedział też, że Karta powinna zobowiązywać ministra finansów do przedstawiania Sejmowi co roku do końca marca sprawozdania z przestrzegania praw podatnika w poprzednim roku.

Czytaj więcej

Podatki

Czy wprowadzenie Karty Praw Podatnika ma obecnie sens? Ekspert odpowiada

Kartę Praw Podatnika można nawet zapisać w ustawie, choć w dzisiejszych realiach może ona nie odgrywać znaczącej roli – uważa prof. dr hab. Bogumił Brzeziński.

Pomysł resortu finansów wzbudził rozmaite komentarze podczas konferencji. Jak zauważyła sędzia Dagmara Dominik-Ogińska, sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, takiej karty nie powinno się tworzyć z założeniem, ze jest tylko „dla uczciwych”, bo jest wiele spornych sytuacji. – Przede wszystkim przestrzegajmy ordynacji podatkowej i stosujmy wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE, a w mojej praktyce sądowej widzę wiele naruszeń przepisów - dodała.

Także prof. Bogumił Brzeziński z UMK stwierdził, że Karta nie byłaby idealnym narzędziem. – Podatnicy będą przychodzili do urzędów, domagając się przestrzegania praw z Karty, a przecież przepisy szczególne mogą przewidywać wiele wyjątków od tych zasad. Dlatego jeśli Karta ma powstać to powinna być mądrze wkomponowana w system prawny – mówił Brzeziński.

Karta do sprzątania po Polskim Ładzie

Jednak nie brakowało głosów, że Karta mogłaby być cenna pomocą w konkretnych przypadkach. Z prezentacji przedstawionej przez szefa KAS wynikało m. in., że podatnik ma prawo do ochrony praw nabytych. – Gdyby to zastosować, zyskaliby na tym podatnicy, którym tzw. Polski Ład odebrał prawo do amortyzacji lokali mieszkalnych – zauważyła dr. Jowita Pustuł, doradca podatkowy. Nawiązała do wielu skarg kasacyjnych, które w tych sprawach składają podatnicy PIT, którzy przez wiele lat uzyskiwali dochody z wynajmu mieszkań, a teraz zostali pozbawieni części kosztów.

Wielu ekspertów opowiada się jednak za uchwaleniem Karty jako części ordynacji podatkowej. – To powinno mieć moc ustawową, bo gdyby pozostało tylko w formie slajdów czy billboardów, to nie byłoby na co się powoływać w sporach – zauważył Michał Goj, doradca podatkowy z firmy EY. Podczas konferencji wspominano bowiem szum propagandowy sprzed dwóch lat, gdy wprowadzano tzw. Polski Ład – zestaw chaotycznych przepisów, z których rząd PiS się częściowo wycofał.

Wsparcie podatnika, choćby jednego na tysiąc

I choć część dyskutantów przewidywała , że Karta Praw Podatnika będzie tylko kolejnym zbiorem pustych deklaracji, to nie brakowało głosów za jej wprowadzeniem. – Jeśli choćby w jednej na tysiąc spraw ta Karta pomoże podatnikowi, warto ją uchwalić – stwierdził Michał Goj.

Jak zauważa Jakub Warnieło, doradca podatkowy z MDDP, trudno się dziś dziwić obawom o wprowadzenie Karty, skoro w ostatnich latach nie budowano zaufania do państwa. – Dla zwykłego obywatela spisanie w jednym miejscu tych zasad może mieć znaczenie, choć oczywiście trzeba być świadomym istnienia wyjątków od tych zasad. Nie zaszkodzi taką Kartę uchwalić, a czy ona rzeczywiście będzie pomocna, to otwarte pytanie – sugeruje ekspert.

- Być może taka Karta, niezależnie od wszystkich wątpliwości, jest potrzebna, by nastąpiło nowe otwarcie i stwierdzeni: od teraz postępujemy uczciwie– stwierdził prof. Wojciech Morawski z UMK, organizator konferencji, sugerując że mogłoby to poprawić relacje podatników z organami skarbowymi.

Nowa karta ze starego projektu

Przedstawiona przez Marcina Łobodę koncepcja Karty Praw Podatnika nawiązywała w swojej treści do projektu takiej Karty, którą jako projekt ustawy złożyli w Sejmie posłowie Koalicji Obywatelskiej, w grudniu 2019 r. Ustawa ta miała składać się z 29 artykułów. Dotyczyłyby one m. in. pewności i jawności prawa podatkowego i prawa do zapłaty podatku w wysokości wynikającej z ustaw podatkowych.

Projekt ten nie doczekał się jednak uchwalenia. Rząd Mateusza Morawieckiego przedstawił w lipcu 2022 r. negatywne stanowisko wobec tej inicjatywy. W dokumencie tym zauważono, że wiele postulowanych w projekcie praw jest już zagwarantowanych w ordynacji podatkowej.

„Rzeczpospolita” napisała własną kartę podatnika

Dziewięć lat temu, w marcu 2015r. redakcja „Rzeczpospolitej” też stworzyła zbiór podstawowych reguł dotyczących relacji między podatnikiem a administracją skarbową. Stworzyliśmy „Kodeks Podatnika” we współpracy z doradcami podatkowymi, pracownikami naukowymi, sędziami i przedsiębiorcami.

Czytaj więcej

Prawo

Kodeks podatnika: stworzyliśmy jasne reguły gry

Więcej partnerstwa, mniej konfrontacji – tak powinny wyglądać relacje podatników z fiskusem.

Zaproponowaliśmy wówczas sześć najważniejszych zasad, które powinny być podstawą relacji podatników z urzędami skarbowymi:

- równouprawnienie stron postępowania;

- zakaz nadużywania prawa przez władze skarbowe;

- wzajemne zaufanie władz skarbowych i podatnika;

- orzekanie na korzyść podatnika w przypadkach niejasnego prawa i wątpliwości co do faktów (klauzula in dubio pro tributario);

- troska o rozwój przedsiębiorczości;

- obligatoryjne trzymiesięczne vacatio legis dla ustaw podatkowych.