Działalność bankowa po nowelizacji Prawa bankowego: grozić ma grzywna. Nawet 20 mln złotych

Prace nad nowelizacją prawa bankowego oficjalnie dobiegły końca. Tuż przed świętami Wielkiej Nocy prezydent podpisał rządową ustawę, która dwukrotnie podnosi górną granicę kary grzywny, jaką sąd będzie mógł orzec za przestępstwo prowadzenia działalności bankowej bez uzyskania odpowiedniego zezwolenia. Po wejściu nowych regulacji w życie trzeba się liczyć z karą grzywny w wysokości nawet 20 mln zł. Nie jest to jednak jedyna istotna zmiana.

Wprowadzenie ustawy nowelizacyjnej do polskiego porządku prawnego jest pokłosiem transpozycji unijnego pakietu reform dotyczących wymogów kapitałowych dla instytucji finansowych. Na pakiet ten składa się dyrektywa CRD V oraz rozporządzenie CRR II. Analizowana zmiana przepisu karnego wynika jednak jeszcze z poprzedniego pakietu CRD IV/CRR.

Czytaj też: Siedem plag sektora bankowego w Polsce

Zawarte we wskazanych aktach prawnych nowe rozwiązania zostały wypracowane przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego oraz Radę Stabilności Finansowej w odpowiedzi na kryzys finansowy z 2007 r. Głównym celem implementowanych zmian jest stworzenie bezpieczniejszego systemu finansowego. Z jednej strony ma to nastąpić na skutek zwiększenia kompetencji nadzorczych i kontrolnych wobec instytucji finansowych, z drugiej zaś – poprzez rozszerzenie obowiązków sprawozdawczych. Dlatego też najnowsza nowelizacja dotyka nie tylko kwestii nielegalnej działalności bankowej, ale zawiera szeroki wachlarz reform.

Bank bez zezwolenia

Unijny ustawodawca uznał, iż faktyczne wyeliminowanie podmiotów prowadzących działalność bankową bez zezwolenia jest jednym z istotnych elementów wzmocnienia odporności sektora bankowego. Przyjęto, że skutecznym rozwiązaniem będzie podwyższenie sankcji karnych tak, by realnie odstraszały osoby potencjalnie zainteresowane taką działalnością. Dlatego też maksymalna wysokość kary pieniężnej ma wynosić równowartość kwoty 5 mln euro w walucie krajowej, obliczonej według kursu z 17 lipca 2013 r.

Aktualnie bezprawne prowadzenie działalności bankowej zagrożone jest karą grzywny do 10 mln zł i karą pozbawienia wolności do lat pięciu. Na skutek przyjętej nowelizacji górna granica grzywny, którą można wymierzyć za popełnienie opisywanego przestępstwa, zostanie zwiększona dwukrotnie i wynosić będzie 20 mln zł. Zmiana ta wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy nowelizacyjnej.

Gromadzenie i ryzyko

Treść analizowanego art. 171 ust. 1 prawa bankowego wzbudza jednak liczne wątpliwości interpretacyjne, co często uniemożliwia jednoznaczne stwierdzenie, iż dana działalność została przez ustawodawcę objęta penalizacją.

Pamiętać należy, że karalne jest jedynie gromadzenie środków pieniężnych innych osób w ramach działalności depozytowo-kredytowej, polegającej na gromadzeniu środków wielu podmiotów pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Tylko wówczas możemy mówić o obciążaniu ryzykiem środków pieniężnych osób trzecich. To jest cel instytucji parabankowych, które udzielają kolejnych pożyczek ze środków uzyskanych od klientów i podlegających zwrotowi. Przepis ten ma więc odstraszać osoby, które dążąc do własnego zysku, narażają majątek klientów, którzy często nie są świadomi, że dana instytucja nie posiada odpowiedniego zezwolenia oraz nie jest monitorowana przez KNF. Jeżeli więc w działalności pożyczkowej przedsiębiorca opiera się na kapitale własnym lub środkach zdobytych w drodze pożyczki, nie wypełnia on znamion przestępstwa. Oczywiście warunkiem karalności jest prowadzenie działalności w sposób zorganizowany i powtarzalny, pomimo braku odpowiedniego zezwolenia zastrzeżonego dla banków.

Wykładnia ta koreluje z treścią dyrektywy CRD IV, dotyczącej warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi. Zgodnie z jej art. 66, prawo krajowe powinno przewidywać sankcje za prowadzenie działalności polegającej na przyjmowaniu depozytów lub innych środków podlegających zwrotowi przez podmioty niebędące instytucją kredytową.

Podwyższenie ustawowego zagrożenia karą wobec instytucji bezprawnie prowadzących działalność bankową jest jedynie drobnym wycinkiem zmian. Nowelizacja rozszerza też kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego. Instytucja ta została wyposażona w uprawnienia nadzorcze – w tym uprawnienia do zastosowania szerokiego katalogu sankcji do finansowych spółek holdingowych i finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej. KNF będzie również uprawniona do odwołania członka zarządu banku wspomnianych spółek holdingowych oraz domu maklerskiego, gdy dana osoba nie spełnia wymogów niezbędnych do pełnienia danej funkcji. Ponadto, organ nadzorczy będzie miał możliwość nałożenia na banki zobowiązania do spełnienia wymogu dodatkowych funduszy własnych niż wartości zdefiniowane w przepisach. Ustawa rozszerza również wyjątki od tajemnicy zawodowej pracowników Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w przypadku udzielania informacji wskazanym organom międzynarodowym.

Na skutek wejścia w życie przepisów nowelizujących prawo bankowe regulować będzie również materię finansowych spółek holdingowych i finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej, która dotychczas nie należała do unormowań tego aktu prawnego.