Artystyczna podróż do Odessy, miasta mitu - po ukraińsku do Odesy

Ponad 60 obrazów, rzeźb i grafik, które oglądamy w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury przy Rynku Głównym, składają się na opowieść, jak Ukraińcy postrzegają własne dziedzictwo kulturowe i jak współcześnie sami budują narrację o swojej tożsamości.

To nie przypadek, że Odesa w tytule wystawy zapisana została przez jedno „s”. Jest to zgodne z pisownią ukraińską. Taka transkrypcja podkreśla, że wystawa poddaje reinterpretacji XX-wieczną historię sztuki tego regionu, aktualizuje jej odczytanie, rozlicza z sowieckimi zależnościami i kładzie nacisk na te nurty, które otwierały ją na sztukę zachodnioeuropejską już w latach 20. XX wieku i indywidualne poszukiwania twórców nowej generacji w drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku (stąd określenie „długi wiek” w tytule). Pokazuje ją także w szerokim kontekście sztuki ukraińskiej.

Czytaj więcej

Literatura

Serhij Żadan, czołowy ukraiński pisarz, wstąpił do wojska

Serhij Żadan, ukraiński poeta, pisarz, aktywista muzyk, poinformował na Facebooku, że po okresie wspierania ukraińskich oddziałów zbiórkami społecznymi, wstąpił do wojska.

„Odesa. Długi wiek XX w sztuce”. Projekt polsko-ukraiński

Inicjatorem wystawy jest Odeskie Narodowe Muzeum Sztuki. Międzynarodowe Centrum Kultury zaangażowało się w projekt. Uczestniczą w nim także Muzeum Sztuki Współczesnej w Odessie i Odeskie Muzeum Literatury.

Całe przedsięwzięcie jest wyjątkowe w wielu wymiarach: historycznym, artystycznym i dyplomatycznym. Wpisuje się też w ważną polsko-ukraińską inicjatywę, która przewiduje ochronę cennych dzieł sztuki przez ich wywóz na czas działań wojennych w Ukrainie.

Wystawa zaczyna się od wykreślonej na ścianie osi czasu, pokazującej historię ziem nad Zatoką Odeską od około IV wieku p.n.e, kiedy powstało tu kilka starogreckich osad do XXI wieku - do aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku i wojny rozpoczętej w 2022 roku przez Rosję przeciw Ukrainie. Rok 2023 na tej osi przypomina, że wówczas historyczne centrum Odessy wpisane zostało na Listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu (na skutek rosyjskich ataków w mieście uszkodzonych ostało wiele obiektów historycznych, m.in. budynek Odeskiego Narodowego Muzeum Sztuki.

Żanna Komar, polska kuratorka wystawy zauważa, że według narracji imperialistycznej, prorosyjskiej założycielką miasta była w XVIII wieku Katarzyna Wielka. A teraz trwa w Ukrainie dyskusja, czy nie słuszniej byłoby datować jego założenie na rok 1415 , kiedy pojawiła się w źródłach pisanych (u Jana Długosza) pierwsza wzmianka o osadzie Chadżybej lub Kociubej w tym miejscu, która od XV wieku znalazła się w granicach Imperium Osmańskiego.

Czytaj więcej

Muzyka popularna

"Putin chce zniszczyć naszą niepodległość". Lider ukraińskiego rocka w Warszawie

- To było 1 marca 2022 r., i pamiętam żołnierza, który przypominał młodego Clinta Eastwooda. Zapewnił mnie: „Nie obawiaj się. Damy radę. Zwyciężymy” - mówi Swiatosław Wakarczuk, lider czołowej ukraińskiej grupy Okean Elzy, która 2 maja wystąpi w stołecznym Palladium.

- Wybór dzieł pokazywanych na wystawie w Krakowie powstał w Odessie. Praca nad jej przygotowaniem była bardzo trudna, prowadzona początkowo całkowicie on-line, bo obiekty były poukrywane w różnych magazynach i praktycznie niedostępne. – dodaje kuratorka. Cała wystawa jest głównie o dziejach sztuki i składa się z dzieł sztuki

Tylko w prologu w klimat miasta wprowadzają nas jeszcze na dużym ekranie filmowe kadry przypominające sceny na słynnych schodach Odessy, uwiecznionych w filmie Siergieja Eisensteina „Pancernika Potiomkin” z 1925 roku, sławiącym rewolucyjny zryw marynarzy z 1905 roku.

Odescy paryżanie i czasy socrealizmu

A na dobre narracja pokazu zaczyna się od części, zatytułowanej „Od fin de siècle’u do konstruktywizmu”, przypominającej na początku XX wieku Odessa jako wielki port i półmilionowa metropolia utrzymywała kontakty z głównymi miastami całej Europy. Artyści jeździli więc na studia do Paryża, Monachium, Berlina, Krakowa. Pod wpływem tych kontaktów w Odessie zaczęto organizować Międzynarodowe salony sztuki i powstało Towarzystwo Artystów Niezależnych, promujące twórczość tzw. odeskich paryżan. Niestety w końcu lat 30. kres awangardzie położyły socrealizm i stalinowskie represje . Znakiem tych czasów stało się rozstrzelanie Cwiego Emskiego-Mohylewskiego, dyrektora Odeskiego Muzeum Sztuki.