Kobiety zapowiadają śmierć

Prawie 3 tys. osób, głowa przy głowie, ogląda „Don Giovanniego" Mozarta. Z początkiem lata Austria zniosła wszelkie ograniczenia w zapełnieniu miejsc na imprezach kulturalnych i festiwal w Salzburgu skierował do sprzedaży dodatkowych 70 tys. biletów. Zdecydowana większość szybko znalazła nabywców.

Po kadłubowej edycji 2020, której nie odwołano, bo wypadało stulecie festiwalu, znów jest siedem tygodni wypełnionych przedstawieniami i koncertami. A jednak festiwalowe życie jest nieco inne.

Obowiązuje dyscyplina, jakiej nie poddałaby się polska publiczność. Bilet jest imienny, by go otrzymać, trzeba było przesłać e-mailem swoje dane kontaktowe. Jego kod kreskowy jest sprawdzany przy wejściu wraz z paszportem covidowym lub wynikiem testu oraz dowodem tożsamości. Wszystkich obowiązuje jeden typ maseczki (FFP), substytuty nie wchodzą w grę.

Na widowni jest międzynarodowo, choć nie ma tak licznych zazwyczaj turystów z Azji. Niezależnie jednak, kto skąd przyjechał, nikt, gdy gaśnie światło, nie rezygnuje z zasłaniania nosa i ust, co u nas bywa nagminne.

Swarovski dla gwiazdy

Cały Salzburg znowu stał się jedną wielką sceną. Tak było przez 100 lat, o czym przypomina wystawa w Neue Residenz. Bogactwo zgromadzonych materiałów – zdjęć, plakatów, kostiumów, projektów scenografii, archiwalnych filmów, nagrań wideo – jest doprawdy niezwykłe.

Historia została pokazana rok po roku, nie pomijając okresu brunatnego. Są więc i zdjęcia z palenia książek i ze zrywania fresków w budynku teatru, namalowanych przez żydowskiego artystę. Przypomniano wielkiego twórcę festiwalu Maxa Reinhardta, którego pałac Leopoldskron nacjonalistyczne bojówki podpaliły jeszcze przed anszlusem Austrii przez hitlerowskie Niemcy. Udało mu się potem wyemigrować do Stanów.

Festiwal w Salzburgu jest niepowtarzalny, ale bywa nazywany imprezą dla bogaczy i snobów. W czasach dominacji kultury masowej też ma się dobrze, w tym roku media fascynują się więc strojami szytymi dla Anny Netrebko, która wystąpi w „Tosce". Czerwoną suknię, w której zamorduje barona Scarpię, będzie zdobić 40 tys. kryształków Swarovskiego (premiera 21 sierpnia).

Żadna inna impreza na świecie nie byłaby zapewne w stanie zaangażować 150 statystek do „Don Giovanniego". Taki kobiecy tłum w opowieści o nienasyconym erotycznie mężczyźnie podsyca masową wyobraźnię. A jednak nie o sensację i tanią widowiskowość w tym przedstawieniu chodzi.

Twórcą „Don Giovanniego" jest najbardziej chyba niezwykły twórca współczesnego teatru – Włoch Romeo Castellucci, polskim widzom dobrze znany choćby z poznańskiego Malta Festival. To artysta o nieposkromionej wyobraźni inspirowanej malarstwem, stąd każdy jego obraz sceniczny jest precyzyjną kompozycją. I reżyser o zaskakujących pomysłach, za którym widz nie zawsze jest w stanie nadążyć.

Dekonstrukcja świata

Kobiet na scenie rzeczywiście jest 150, nie licząc bohaterek opery i członkiń chóru. Osaczają Don Giovanniego, stając się zapowiedzią śmierci, a nie zmysłowych uniesień. Są młode i stare, wysokie i niskie, chude i monstrualnie otyłe. Kiedy zdejmują szaty i zostają w bieliźnie, nie kuszą i niczego nie udają. Castellucci często eksponuje ciało ludzkie, zacierając granice między pięknem a brzydotą.

W teatrze tworzy własny świat, o czym przypomina też często używana przez niego tiulowa zasłona, przez którą widz ogląda zdarzenia. Arcydzieło Mozarta opowiedział zaś w trzech częściach. Pierwsza – dodana przed uwerturą – to desakralizacja kościoła, z którego ekipa remontowa usuwa obiekty kultu religijnego. Potem w tych murach bez Boga dokonuje się dekonstrukcja świata Don Giovanniego. A część ostatnia, rozgrywająca się na pustej scenie, obrazuje jego podążanie ku nieuchronnej śmierci.