Rekomendacje filmowe: W nastroju listopadowej zadumy

Cisza nocna

Reż.: Bartosz M. Kowalski

Wyk.: Maciej Damięcki, Zdzisław Wardejn, Włodzimierz Press, Anna Nehrebecka

To film o odchodzeniu. O ludziach starych i niepotrzebnych, którzy stają się balastem dla rodziny. Syn i ciężarna synowa odwożą Lucjana do domu opieki „na chwilę”, na czas remontu mieszkania. Ale przecież już jego współlokator z pokoju mówi: „Tutaj wszyscy są na chwilę, a zostają do końca”. 

Każdy dzień w domu opieki jest podobny do poprzedniego. Jadalnia, gdzie siedzi się przy stołach „pokojami”. Lekarze, którzy nie chcą mieć problemów z pensjonariuszami, więc  pielęgniarka roznosi przepisane przez nich leki, po których wszystko się zamazuje i obojętnieje. Starzy ludzie, zamknięci w swoich światach, odpływający w niebyt jeszcze za życia. I tęsknota. Kobieta, która w płaszczu, kapelusiku, z walizką na kolanach cały dzień spędza w fotelu w holu czekając na córkę, która miała ją zabrać. Powoli w Lucjanie też rodzi się świadomość, że tak teraz będzie. „Cholernie przykre, że to już meta” - mówi współlokator Edward. Tak, to już meta. Tylko na niej nie ma laurów zwycięstwa. Jest samotność. Opuszczenie. I czekanie. Już chyba tylko na śmierć.

Czytaj więcej

Film

Dramat niepotrzebnych. Pytania o odchodzenie w „Ciszy nocnej” Bartosza M. Kowalskiego

„Cisza nocna” Bartosza M. Kowalskiego to przejmujący film o odchodzeniu. Z wielką, ostatnią rolą Macieja Damięckiego.

W „Ciszy nocnej” są uważność i ogromna wrażliwość na drobne gesty, spojrzenie, grymas twarzy. Ale Bartoszowi Kowalskiemu to nie wystarcza. Gdzieś w tej ciemnej rzeczywistości czają się ogromne emocje: przerażenie, strach, z coraz większym trudem skrywana rozpacz. Pojawiają się koszmarne sny i stwory, które wypełzają z ciemności, zwłaszcza nocą. Obraz na ekranie zamienia się w horror, który narasta. W głowie Lucjana? W jego udręczonej psychice? A może wybawieniem od udręki może być tylko droga tam, gdzie czeka już żona? Kowalski kocha kino gatunkowe i umie je robić. Jednak „Cisza nocna” nie jest jednak typowym horrorem. Potwory coraz bardziej władające świadomością Lucjana tylko wzmacniają wstrząsającą opowieść o starości wypychającej ludzi na margines. O ludziach, którzy mają nierzadko za sobą piękne życie, ale teraz – niepotrzebni już – zagłębiają się w demencję, Alzheimera, coraz bardziej zrezygnowani i bezbronni. 

Znakomitą, chyba swoją najlepszą kreację stworzył Maciej Damięcki, jako Lucjan. Jego rola to przejmujący, cichy krzyk. Świetni są Zdzisław Wardejn jako Edward czy grający pensjonariuszy domu opieki Włodzimierz Press i Anna Nehrebecka.

Nie ma w „Ciszy nocnej” pięknej starości, jaka pojawia się czasem w filmach. Nie ma jasnych barw z ulotek luksusowych, prywatnych domów seniora. Jest ból, który na długo zostaje w widzu. Nie da się go wymazać z pamięci. 

Dahomej

Reż.: Mati Diop

Dokument 

W „Dahomeju” Mati Diop obserwuje, jak z Paryża do Afryki wracają zabytki sztuki, skradzione w 1892 roku przez francuskich kolonizatorów z tytułowego Dahomeju czyli dzisiejszego Beninu. Śledzi drogę 26 cennych dzieł sztuki z Quai Branly Museum do ich ojczyzny, do pałacu prezydenckiego w Kotonie, stolicy dzisiejszego Beninu. Są wśród nich tajemnicze zoomorficzne postacie króla Ghezo, który rządził w Dahomeju od 1797 do 1818 roku oraz jego spadkobierców Glele i Béhanzina. Wszyscy oni mają głowy ptaka, lwa lub rekina, co sugeruje ich nadprzyrodzone moce. Diop właśnie jednemu z tych artefaktów, posągowi króla Ghezo, mającemu numer katalogowy „26” – pozwala mówić. I to on opowiada widzom o ucisku, jakiego doświadczył, kradzieży, wygnaniu, powrocie. 

W swoim dokumencie historię podróżujących artefaktów reżyserka wspiera rejestrując rozmowę studentów uniwersytetu Abomey-Calavi. Młodzi ludzie rozmawiają o cenie, jaką ich społeczeństwo płaci za lata kolonizacji. Wielu też zwraca uwagę, że tylko 26 rzeźb zostało zwróconych z łącznej liczby tysięcy i że w rzeczywistości jest to rodzaj zniewagi. Ale są i takie głosy, że liczy się nie historia, lecz to, co ludzie Beninu dzisiaj myślą, w co wierzą, do czego dążą. I jaki świat tworzą teraz. 

„Dahomej” jest opowieścią o budzeniu się z kolonialnego snu, odzyskiwaniu samodzielności myślenia i poczucia niezależności, także szacunku dla własnej kultury - tak ważnej w procesie kształtowania się narodowej świadomości. Film Mati Diopa zdobył w tym roku berlińskiego Złotego Niedźwiedzia. 

Megalopolis

Reż.: Francis Ford Coppola

Wyk.: Adam Driver, Giancarlo Esposito, Nathalie Emmanuel