Festiwal w Wenecji o tym, jak narasta złość, gniew i przemoc

Pięć lat po znakomitych „Trzech billboardach za Ebbing, Missouri” Martin McDonagh wrócił do Wenecji z „Duchami Inisherin”. Dramaturg, scenarzysta i reżyser tym razem przywiózł na Lido film dla niego szczególnie ważny. Martin McDonagh urodził się i wychował w Londynie, ale jego rodzice byli Irlandczykami. „Duchy Inisherin” nakręcił w ich ojczyźnie.

– Powrót do Irlandii, zwłaszcza zachodniej, był dla mnie ważnym przeżyciem – przyznał reżyser podczas konferencji prasowej w Wenecji. – Robiliśmy zdjęcia w miejscach, które odwiedzałem jako dziecko. Stamtąd pochodził mój ojciec.

Najprostsze uczucia

Jest rok 1923. Fikcyjna surowa wyspa Inisherin. Wszyscy się tu znają, w niedzielę spotykają na mszy. Padraic i Colm przyjaźnią się „od zawsze”. Superprzystojny Padraic mieszka z siostrą, Colm jest samotny. Do ich męskiego rytuału należy codzienny kufel piwa w jedynej na wyspie knajpie.

Czytaj więcej

Film

Wenecja 2022. Mocny film Floriana Zellera

„Syn” to przejmująca opowieść o depresji nastolatka.

Tak jest do dnia, gdy Colm zrywa przyjaźń, a nawet jakiekolwiek relacje. Tak naprawdę bez powodu. „Po prostu już cię nie lubię” – mówi. Ma dość bezproduktywnego gadania. Chce być sam, oddać się grze na skrzypcach i pisaniu muzyki, bo tylko ona może przetrwać.

Dla Padraica to niemal koniec świata. Ale na jego próby nawiązania kontaktu zniecierpliwiony Colm odpowiada: „Za każdym razem, gdy się do mnie odezwiesz, przyślę ci mój odcięty palec. I nie są to słowa rzucane na wiatr”.

Jest też w tym filmie ważna postać siostry Padraica – pięknej, mądrej, wszystko rozumiejącej. Dość silnej, by stać się podporą dla brata, ale również by zadbać o siebie samą, o życie, które ma przecież tylko jedno. A w tle zza wody słychać odgłosy wystrzałów kończącej się w Irlandii wojny domowej. Ona też wnosi na wyspę niepokój.

– Cieszę się, że mówimy o męskiej przyjaźni właśnie teraz, gdy nasze relacje tak bardzo się zmieniły – mówił w Wenecji charyzmatyczny Brendan Gleeson, odtwórca roli Colma. A wtórował mu filmowy Padraic – Colin Farell, który dzisiejszy świat określił jako „epokę informacyjną” i stwierdził, że głęboko wierzy, iż właśnie kino może przypominać o najprostszych uczuciach.

W „Duchach Inisherin” dzieje się niewiele. Tu ważne są ludzkie relacje. I nastrój surowej wyspy, która obnaża wszystkie słabości, a uczucia podnosi do potęgi. Ważna jest opowieść o odrzuceniu, o potrzebie bliskości, ale i o tym, jak niesprawiedliwość, której doświadczamy, zmienia nas, jak twardniejemy i zacinamy się w sobie.

To niebywałe, jak Martin McDonagh – bez wartkiej akcji – potrafi utrzymać napięcie. „Duchy Inisherin” ani przez chwilę nie nużą. Irlandzki reżyser pokazał film bardzo inny od gniewnych „Trzech billboardów za Ebbing, Missouri”, udowadniając, że potrafi również opowiadać o tym, co w człowieku tkwi głęboko, co go tworzy. „Duchy Inisherin” zebrały znakomite recenzje i stały się jednym z najpoważniejszych kandydatów do Złotych Lwów.

Czas akcji tego filmu – rok 1923 – nie miał tu wielkiego znaczenia, może tylko wnosił trochę niepokoju, gdy mieszkańcy filmowej wyspy słyszeli odgłosy irlandziej wojny o niepodległość. Ale reżyserzy kilku znaczących filmów festiwalowych szukali mechanizmów społecznych i politycznych, które rezonują w dzisiejszym czasie, właśnie w przeszłości.

Mroczna historia

Santiago Mitre zaprezentował „Argentynę 1985”. To historia dwóch prokuratorów, którzy oskarżali przedstawicieli argentyńskiej junty o zbrodnie popełniane w latach dyktatury – od roku 1976 do roku 1983. Proces trwał pięć miesięcy, przesłuchano ponad 800 świadków. Przez cały czas prawnicy i ich rodziny dostawali groźby.

– Kiedy trwał proces, miałem pięć lat, ale moja matka była prawnikiem i w domu wciąż ten temat powracał. Bardzo mocno wpłynął na to, w jaki sposób patrzę na swój kraj – mówi reżyser. – Od dawna chciałem więc zrobić film o ludziach, którzy sumiennie i bez strachu wykonując swoją pracę, zmienili argentyńskie społeczeństwo.

„Argentyna 1985” szokuje. Wiemy o torturach, o ludziach zaginionych w czasie dyktatury wojskowej, którzy nie odnaleźli się nigdy. A jednak historie świadków zeznających przed sądem robią ogromne wrażenie. Santiago Mitre zrobił film pasjonujący i ważny. Pokazał prawników, którzy nie boją się i wykonują swoją pracę: oskarżają winnych zbrodni przeciwko mieszkańcom Argentyny. Pokazał też, jak narasta wokół nich zespół ludzi, którzy też gotowi są wykrzyczeć swój protest. W biurze prokuratorów i na ulicy z transparentami w rękach. A wreszcie przypomniał, że demokracja może zwyciężyć, a system sprawiedliwości w rękach uczciwych ludzi jest w stanie rozliczyć winnych.

Proces filmuje też Gianni Amelio we „Władcy mrówek”. To znów film oparty na prawdziwej historii. W 1968 roku włoski poeta, pisarz i dramaturg Aldo Braibanti został skazany na siedem lat więzienia za związek z młodym studentem.

Gianni Amelio opowiada o miłości – o spotkaniu dwóch ludzi, którzy bardzo dużo sobie nawzajem dają. Ale też o nietolerancji. O matce, która umieszcza „zdeprawowanego”, „nienormalnego” syna w zakładzie psychiatrycznym, gdzie jest on leczony. O systemie, który nie szanuje innego człowieka. Niszczy tych, którzy wydają się „inni”.

Czy ten film nie brzmi jak ostrzeżenie w dzisiejszych, wbrew pozorom coraz mniej tolerancyjnych czasach, w których minister edukacji i nauki może powiedzieć, że geje „nie są równi normalnym ludziom”?