Terminowe płatności są jednym z fundamentów zdrowej gospodarki

Około 3 proc. wyniesie w 2024 r. dynamika PKB. Motorem wzrostu będzie konsumpcja. Inwestycje przyspieszą dopiero od 2025 r. Ekonomiści zwracają uwagę na wyzwania, z jakimi w najbliższym czasie mierzyć się będą światowa gospodarka i przedsiębiorcy. Trwająca wojna w Ukrainie, jesienne wybory prezydenckie w USA, wysokie koszty prowadzenia biznesu – to tylko niektóre z nich.

Problemy z płynnością

Jeszcze kilka miesięcy temu wydawało się, że najgorszy okres biznes ma już za sobą. Ale teraz eksperci rewidują prognozy. Allianz Trade zakłada, że liczba niewypłacalności polskich firm sięgnie w tym roku 4700, rosnąc o 5 proc. względem 2023 r. Będzie to już piąty z rzędu rok wzrostu liczby niewypłacalności polskich firm, a tym samym ich rekordowa seria (zarówno pod względem skali wzrostu, jak i długości jego trwania).

Problemy dotyczą firm na całym świecie. W ujęciu globalnym liczba niewypłacalności może w 2024 r. urosnąć nawet o 10 proc. Niepokojący jest fakt, że większość zaawansowanych gospodarek ma poziomy niewypłacalności przedsiębiorstw przewyższające te sprzed pandemii. Co więcej, trend rozprzestrzenia się we wszystkich sektorach. W 2025 r. eksperci spodziewają się wyhamowania tej niekorzystnej dynamiki. Liczba niewypłacalności urośnie o 1 proc. i będzie napędzana głównie przez Amerykę Północną i Chiny.

Na razie jednak optymizmem nie napawają najnowsze odczyty indeksu koniunktury publikowane co miesiąc przez Polski Instytut Ekonomiczny. Wskaźnik spadł w lipcu o 2,7 pkt do 96,8 pkt. Po raz drugi w tym roku znalazł się poniżej poziomu neutralnego (100 pkt), osiągając najniższą wartość od stycznia. O pogorszeniu nastrojów wśród przedsiębiorców zadecydowały negatywne oceny dotyczące inwestycji, wartości sprzedaży, nowych zamówień i mocy produkcyjnych.

– Negatywna ocena wskaźników wartości sprzedaży i nowych zamówień ma źródło m.in. w spadku dynamiki cen, zwłaszcza żywności w Polsce, redukcji wydatków konsumenckich tuż przed wakacjami oraz słabnącym popycie ze strony zagranicznych odbiorców towarów i usług – wyjaśnia Urszula Kłosiewicz-Górecka, ekspertka z PIE. Natomiast dobrą wiadomością płynącą z lipcowego odczytu jest fakt, że mimo tych wyzwań firmy w Polsce nadal deklarują dobrą płynność finansową.

Szwankująca moralność

Jedną kwestią są obiektywne zewnętrze czynniki, które mają negatywny wpływ na płynność firm, a drugą subiektywne zachowanie konsumentów i przedsiębiorców. Niepokojące wnioski płyną z analizy przeprowadzonej przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Na podstawie danych z lat 2016–2023 stwierdzono, że zwiększa się – i tak duży – zakres społecznego przyzwolenia na nadużycia w obszarze finansów.

Indeks Akceptacji Nieetycznych Zachowań Finansowych wskazuje, że Polacy są skłonni usprawiedliwiać odstępstwo od norm w ponad dwóch piątych badanych sytuacji. Uzasadniają to najczęściej krytyką podmiotów działających w sektorze usług finansowych, czyli kredytodawców, pożyczkodawców, ubezpieczycieli, komorników czy urzędów skarbowych.

Kilka procent badanych ocenia, że oddawanie długów nie jest obowiązkiem moralnym. W tej grupie dominują osoby z wykształceniem podstawowym, o niskim dochodzie oraz mające problem ze spłatą kredytu lub pożyczki. Aż ponad jedna trzecia badanych usprawiedliwia zawyżanie wartości poniesionych szkód, by uzyskać nienależne odszkodowanie, a ponad połowa usprawiedliwiłaby zatajanie informacji uniemożliwiających wzięcie kredytu.

Zachowaniem najczęściej usprawiedliwianym jest praca na czarno, by uniknąć ściągania długów z pensji (niemal 62 proc. wskazań).

Wsparcie dla usług finansowych

Pomocną w weryfikowaniu rzeczywistej sytuacji konsumentów i przedsiębiorców są podmioty, które dostarczają informacje na ten temat, takie jak biura informacji gospodarczej. Usprawniają wymianę gospodarczą, ograniczając zatory płatnicze. Dotykają one w szczególności przedsiębiorców z sektora MŚP, którzy zapewniają w Polsce najwięcej miejsc pracy i odpowiadają za niemal połowę wartości PKB.

W 2023 r. Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji wydał 52 decyzje dotyczące przedsiębiorców, którzy nie płacą na czas swoim kontrahentom, i nałożył na nich ponad 40 mln zł kar finansowych. Prezes UOKiK Tomasz Chróstny podkreślał wówczas, że zatory płatnicze to jeden z większych problemów polskiej gospodarki. To również przeszkoda w prowadzeniu działalności, ponieważ podnosi koszty i wpływa na ograniczenie zatrudnienia czy inwestycji. – Terminowe otrzymanie należności i powiązana z nim płynność finansowa to podstawowe warunki przetrwania mniejszych firm. Dlatego właśnie walka z zatorami jest tak istotna – podkreślał szef UOKiK.