Najpierw misja, potem metody

W Polsce funkcjonuje około 200 fundacji korporacyjnych, rozumianych jako fundacje, których założycielem lub jednym z założycieli jest firma lub kilka firm oraz jako fundacje założone przez osoby ściśle z firmami związane. Z ostatnich badań wynika, że najwięcej, bo prawie połowa z nich, ma siedzibę w woj. mazowieckim, a zwłaszcza w Warszawie. To naturalne zjawisko z powodu koncentracji w stolicy aktywności firm będących darczyńcami fundacji. Dość dużo jest takich fundacji w województwach wielkopolskim, małopolskim, śląskim i pomorskim.

Zdecydowanie najwięcej fundacji korporacyjnych, bo około dwóch trzecich, zostało założonych przez pojedyncze firmy. Wśród fundatorów dominują przedsiębiorstwa z szeroko rozumianych branż: finansowej, energetycznej, budowlanej, medialnej, transportowej, dóbr szybkozbywalnych i chemicznej.

Rozwój i problemy

Fundacje korporacyjne w Polsce realizują coraz więcej zadań zarówno tych, które zainicjowały kilka czy nawet kilkanaście lat temu i wykonują w sposób cykliczny czy okazjonalny, jak i tych całkiem nowych.

Gros inicjatyw związanych jest ze wspieraniem działalności edukacyjnej, wychowawczej, ochrony zdrowia i pomocy społecznej. To z kolei powoduje, że głównymi beneficjentami pomocy są dzieci i młodzież oraz osoby z niepełnosprawnościami i chorzy.

Jakość przeprowadzonych przez fundacje korporacyjne działań stoi na coraz wyższym poziomie. Pomagają ten poziom poprawiać opracowywane i wdrażane standardy zarówno na poziomie pojedynczych organizacji, jak i ich zrzeszeń. Zwiększa się zakres współpracy z darczyńcami i, szerzej, całym ich otoczeniem. Wymiana informacji, doświadczeń, pomysłów, wspólne działania wzbogacają ofertę fundacji korporacyjnych.

Zwiększa się też wachlarz dostępnych na rynku form wsparcia. Wsparcie może mieć nie tylko formę finansowania czy dofinansowania potrzeb i projektów w postaci przydzielania grantów czy refundowania kosztów. Coraz powszechniejsza jest pomoc rzeczowa poprzez dostarczenie odpowiednich dóbr lub usług.

Fundacje korporacyjne w swojej działalności, tak jak wszystkie podmioty funkcjonujące na polskim rynku, napotykają wiele problemów. Najczęstszym i najdotkliwszym jest rozbudowana administracja publiczna, która zwiększa biurokrację i często utrudnia wykonywanie statutowych zadań. Fundacje dość często narzekają też na trudności z zaangażowaniem pracowników fundatora w realizowane przedsięwzięcia i na trudności z pozyskiwaniem środków.

Adresaci wsparcia

Istotną rolę w rozwoju fundacji grają standardy działania. Forum Darczyńców zrzeszające tego typu organizacje opracowało zbiór kilkunastu zasad, którymi powinny się one kierować. Powstawały one przez blisko trzy lata i dzięki temu jest zbiór zasad i wskazówek pozwalający fundacjom dokonać samoregulacji w tych obszarach, gdzie tzw. twarde prawo nie ma zastosowania. Pozwala też na zwiększenie przejrzystości i jakości podejmowanych działań.

Często pierwszym i kluczowym wyznacznikiem opisującym fundację korporacyjną jest jej misja. Stworzona we współudziale z fundatorem powinna podlegać okresowej weryfikacji i dostosowywaniu do aktualnie podejmowanych inicjatyw. Kolejnym naturalnym krokiem jest wyznaczenie obszarów, w jakich ma być udzielane wsparcie. Ich wybór dokonywany jest na podstawie analizy zgłaszanych potrzeb, własnych zasobów i kompetencji oraz aktywności innych podmiotów na danym obszarze i w danej dziedzinie.

Fundacje korporacyjne powinny określić, kto z ich pomocy powinien korzystać. Mogą koncentrować się na osobach fizycznych, organizacjach pozarządowych, instytucjach czy nieformalnych grupach. Grono beneficjentów udzielanego wsparcia powinno być jednak określone w taki sposób, aby współgrało z realizowaną misją i strategią fundacji.

Kolejny standard mówi o konieczności opracowania i kierowania się w prowadzonej działalności przyjętą polityką i procedurami wsparcia.

Polityka wsparcia określa długofalowe działania na rzecz zaspokajania potrzeb beneficjentów i rozwiązywania ich problemów. Zawiera ogólne informacje o tym, komu, jakiego, w jakim celu i na jakich zasadach wsparcia udzielać. Z kolei procedury to szczegółowe zasady udzielania takiej pomocy.

Właściwe relacje

Fundacje korporacyjne powinny dążyć do tego, by głównym źródłem ich finansowania były pieniądze i inne formy wsparcia pochodzące od fundatora. W tym drugim przypadku chodzi m.in. o zaangażowanie pracowników firmy w działania fundacji, wsparcie rzeczowe (użyczenie lokalu, sprzętu), udostępnienie kanałów komunikacji czy też wsparcie merytoryczne.

Nie oznacza to jednak zaprzestania poszukiwań innych źródeł finansowania. Fundacje korporacyjne, podobnie jak wszystkie inne fundacje, mają dość duże możliwości w tym zakresie. Mogą i otrzymują wsparcie od innych podmiotów niż fundator z tytułu wpłaty 1 proc. z podatku dochodowego od osób fizycznych, z tytułu odsetek bankowych, darowizn od osób prywatnych, ze zbiórek publicznych, kampanii i akcji charytatywnych, w ramach dotacji ze środków publicznych, czy wreszcie z własnej działalności gospodarczej.

Za zarządzanie zebranymi funduszami winien odpowiadać zarząd fundacji lub jej organ nadzoru, w zależności od tego, jak to jest uregulowane w statucie i regulaminach.

Istotnym aspektem prowadzonej działalności jest też określenie właściwych relacji z fundatorem. To ważne, bo większość fundacji korporacyjnych określa swój związek z fundatorem jako bliski. Co więcej, w wielu fundacjach przedstawiciele firmy założycielskiej uczestniczą w podejmowaniu decyzji. Co do zasady relacje z fundatorem powinny opierać się na partnerstwie, współpracy i otwartej komunikacji. Dlatego fundacja musi systematycznie informować fundatora o podejmowanych inicjatywach.

Ocena działalności

Kolejne standardy dotyczą właściwego uregulowania pracy organów powoływanych w fundacji korporacyjnej, funkcjonowania osób w niej zatrudnionych oraz wolontariuszy.