Miliardy na kolej poszły w las. A pieniędzy na modernizacje wciąż nie ma

W tym tygodniu rząd „rzutem na taśmę” uaktywnił się w podejmowaniu finansowych decyzji dotyczących kolei. Uchwalił we wtorek wart 49 mld zł program wsparcia działań zarządców infrastruktury (PKP Polskich Linii Kolejowych, trójmiejskiej Szybkiej Kolei Miejskiej, Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei oraz Euroterminala Sławków) związanych z utrzymaniem i remontami, a dzień wcześniej zdecydował o dołożeniu 6,8 mld zł dla PKP InterCity. Również we wtorek zaplanowano przeniesienie 1,3 mld zł z finansującego inwestycje Krajowego Programu Kolejowego (KPK) na tzw. program utrzymaniowy, który ma zapewnić pieniądze na wynagrodzenia w PKP PLK. Miałoby to – jak stwierdzono – zapobiec powstaniu kryzysu w całym sektorze kolejowym. Jednak zdaniem specjalistów branży w kryzysie jest ona od dawna, a nowy rząd musi szybko działać, by kolej z niego wyprowadzić.

Miliony poszły w las

– Program rozwoju kolei musi być zweryfikowany w ciągu kilku tygodni, i to przez osoby, które się na tym znają, a nie firmy audytorskie, które dopiero będą się zapoznawać z systemem linii kolejowych – twierdzi Piotr Malepszak, ekspert ds. infrastruktury, były prezes CPK.

Weryfikacja jest konieczna, bo część zaplanowanych inwestycji byłaby topieniem pieniędzy, jak na linii 108 Jasło–Nowy Zagórz, gdzie na dobowy ruch ok. dziesięciu pociągów ma być wydane 1,6 mld zł. Za kuriozum uważany jest program budowy przystanków, realizowany bez wcześniejszych analiz, w którym PLK wydaje miliony na inwestycje w lesie, gdzie pociągi kursują rzadko lub sezonowo (Boguszów–Gorce Dzikowiec na Dolnym Śląsku). Mało efektywne przykłady daje program Kolej Plus. – Brakuje nam pieniędzy na modernizacje głównych tras, gdzie można wozić tysiące ludzi dobowo, a forsowane są pomysły dla wożenia kilkuset osób, wydając po kilka miliardów – mówi Malepszak.

Czytaj więcej

Transport

Fiasko wartych miliardy przetargów na kolei

Zapaść inwestycyjna, kiepska punktualność, słaba jakość podróży, remontowy chaos i niebezpieczne zdarzenia. Rząd PiS zmarnował czas potrzebny na poprawę kondycji kolei.

W realizowanych inwestycjach panuje chaos. Niespełna dwa tygodnie temu niespodziewanie unieważniony został przetarg na remont ważnej trasy na Pomorzu: chodzi o linie kolejowe nr 201 na odcinku Kościerzyna–Somonino oraz nr 214 Somonino–Kartuzy. W dokumentacji przetargowej przygotowanej na zlecenie inwestora znaleziono błędy. I to dopiero teraz, choć w uruchomionym ponad rok temu postępowaniu wpłynęło dziesięć ofert o wartości od 1,5 do blisko 2 mld zł.

Rosną finansowe kłopoty firm budowlanych. Zarządzające infrastrukturą PLK wciąż nie mogą dogadać się z wykonawcami w sprawie waloryzacji nierentownych kontraktów. Jak dotąd, łączna wartość podpisanych aneksów to zaledwie 200 mln zł, tymczasem na waloryzację ma być przeznaczone dziesięć razy więcej. Według Adriana Furgalskiego, prezesa Zespołu Doradców Gospodarczych TOR i szefa związku pracodawców Railway Business Forum, dotychczasowe aneksy dotyczą raczej drobnych kontraktów, a tych dużych firmy nie chcą podpisywać z uwagi na zapis o konieczności zrzeczenia się pozostałych roszczeń. – Wykonawcy nie zgadzają się na taki szantaż, bo dostaliby 5 proc. od połowy wartości kontraktu na otarcie łez, a to kropla w morzu potrzeb – stwierdza Furgalski.

Czytaj więcej

Transport

Rośnie zainteresowanie pociągami nocnymi w Europie. Koleje mają jednak problem

W Europie rośnie zainteresowanie nocnymi pociągami na trasach międzynarodowych, zwłaszcza wśród młodych ludzi bardziej wyczulonych na kwestie ochrony klimatu, z ograniczonym budżetem. Przeszkodami dla operatorów jest ostra konkurencja i brak taboru.

Zbyt wolne zmiany

W dodatku pojawiają się obawy, czy pieniądze na waloryzację rzeczywiście będą, skoro nagle przesuwa się 1,3 mld zł z finansowania inwestycji na utrzymanie PLK, co sprowadzi się do „przejedzenia” tych pieniędzy. Rząd utrzymuje, że zmiana ma charakter tymczasowy, a brakująca kwota miałaby zostać uzupełniona w przyszłym roku skarbowymi papierami wartościowymi.

Wątpliwości budzi dofinansowanie kwotą prawie 7 mld zł PKP InterCity w ramach zwiększenia rekompensaty za międzywojewódzkie i międzynarodowe kolejowe przewozy pasażerskie uruchamiane na zasadach publicznego transportu zbiorowego. Choć spółka informuje o dużym wzroście frekwencji – w ciągu dziesięciu miesięcy 2023 r. jej pociągami przejechało 56,5 mln pasażerów, o 16 proc. więcej r./r., to nie zdołała wywiązać się z zapowiadanych zmian dotyczących np. unowocześnienia taboru czy rozwijania oferty. Zmiany – jak na lokowane w spółce środki – realizowane są zbyt wolno.

Przykładem jest spektakularne fiasko przetargu na zakup 38 piętrowych pociągów push-pull i 45 lokomotyw do ich obsługi za 6,6 mld zł, czy pogarszające się wyniki punktualności (73,5 proc. w II kwartale 2023 r.). Ocenia się, że PKP InterCity ma za wysokie koszty w stosunku do realizowanych zadań, spółka jest mało efektywna, za to pozycja monopolisty nie skłania do optymalizacji działania. A zwiększenie dotacji jeszcze betonuje ten status.