20. rocznica zamachów 11 września. Stany Zjednoczone w cieniu zwalonych wież

To był najbardziej śmiertelny atak na Amerykę w historii tego kraju. Rano, 11 września 2001 r., 19 terrorystów Al-Kaidy porwało cztery samoloty pasażerskie i przekształciło je w pociski, które rozbiły się na wieżach nowojorskiego World Trade Center, w Pentagonie i Shanksville, rolniczej miejscowości w Pensylwanii. 110-piętrowe wieżowce WTC, które budowane były siedem lat, w ciągu dwóch godzin od uderzenia stanęły w płomieniach, a potem runęły, wyrzucając w powietrze tumany pyłu i dymu.

Administracja George'a Busha nie wykryła w porę zagrożenia i nie przewidziała ataków. Potem wywiad USA oraz państw sprzymierzonych ustalił, że talibowie (którzy mieli wówczas kontrolę nad Afganistanem) użyczyli schronienia Al-Kaidzie, grupie, która zaplanowała i dokonała zamachu na Stany Zjednoczone. W odwecie administracja Busha rozpoczęła „wojnę z terrorem".

W szpilkach przez pożar

W atakach zginęło 2 977 osób, w tym ośmioro Polaków, którzy pracowali lub znajdowali się w rejonie WTC. Po latach, z powodu chorób, zmarły też setki innych, które choć nie brały udziału w samej akcji ratunkowej, nie zdawały sobie sprawy z tego, że powietrze nad miejscem tragedii było toksyczne.

Czytaj więcej

Polityka

Wykrwawiona Ameryka. Zapaść USA okazała się też zapaścią tego, czego była symbolem: liberalnej gospodarki

Zaskoczenie było całkowite. 11 września 2001 r. media obiegły obrazy płonących wież World Trade Center, ale także zagubionego spojrzenia George'a W. Busha, któremu w czasie spotkania z uczniami podstawówki w Sarasocie na Florydzie powiedziano, co się stało.

– Od razu wiedziałam, że to atak terrorystyczny. Wieża zachwiała się wte i wewte, książki zaczęły spadać z półek. Za oknem widziałam spadające kawałki konstrukcji budynku – opowiada „Rzeczpospolitej" Julita Bergman, analityk transportowy, która 11 września 2001 pracowała na 82. piętrze jednej z wież. Był to drugi, po tym z 1993 r., atak terrorystyczny na WTC, który przeżyła i z którego była ewakuowana. – Od razu zaczęłam kierować się do wyjścia. Na początku myślałam, że wszystko będzie dobrze, nie myślałam, że wieże się zawalą. Jednak trudno mi było schodzić po schodach w spódnicy i w szpilkach. Próbowałam na bosaka, ale szkło i gruz utrudniały schodzenie. Im niżej się przesuwaliśmy, tym bardziej było gorąco. Nie wiedzieliśmy, że środek wieży się pali – opowiada Polka, której w ewakuacji pomogło dwóch maklerów giełdowych pracujących na niższych piętrach. – Dzięki nim się uratowałam – mówi Bergman. – Gdy byliśmy na poziomie lobby, południowa wieża się zawaliła. Rzuciło nas na ziemię. Dusiłam się i czekałam na śmierć – wspomina.

Podobnie jak tysiące innych, Julita Bergman po zamachu cierpi na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc oraz walczyła z depresją i zespołem stresu pourazowego. – Był czas, że te dwa wydarzenia – z 1993 i 2001 – zlały się w jedno. Psycholodzy nie wiedzieli, jak mi pomóc – opowiada Bergman, która teraz mówi, że czeka na 12 września, dzień po rocznicy. – Te okrągłe rocznice są smutne i ciężkie – dodaje.

Strach, który pozostał

Trudno dziś znaleźć sferę życia Amerykanów, która nie została dotknięta skutkami 11 września: od zwiększonej kontroli bezpieczeństwa na lotniskach przez militaryzację policji po Patriot Act, na mocy którego rząd miał prawo wglądu w konta bankowe, a nawet biblioteczne Amerykanów oraz w ich telefony i e-maile.

– Sedno tożsamości naszego kraju, nasze wolności obywatelskie, nasz naród i świat zostały przedefiniowane przez te wydarzenia – piszą komentatorzy w ABC News.

Około 70 milionów obywateli USA urodziło się po 11 września 2001 r., a miliony nie pamiętają tych wydarzeń, bo byli za mali. Mimo wszystko strach przed terroryzmem, jaki zakotwiczył się w świadomości Amerykanów po 11 września, wciąż trwa, chociaż założyciel Al-Kaidy Osama bin Laden nie żyje już od dziesięciu lat. Aż 41 procent Amerykanów boi się, że kraj jest mniej bezpieczny niż przed zamachami – wynika z sondażu ABC News/Washington Post.

– Ameryka nadal żyje w strachu przed grupami terrorystycznymi, a my nie mamy spójnej strategii walki z terroryzmem – mówi Leon Panetta, który był szefem CIA w administracji Baracka Obamy, gdy 2 maja 2011 r. amerykańskie siły znalazły i zabiły Osamę bin Ladena. – To już nie jest tak, że walczy się w wojnie, pokonuje wroga i koniec. Walczymy w partyzantce – dodaje Panetta.