Nadchodzi pogromca Belgii. Czy Tom Van Grieken doprowadzi do rozpadu państwa?

9 czerwca Belgowie, podobnie jak mieszkańcy wszystkich krajów Unii, pójdą wybrać swoich eurodeputowanych. Ale niepomiernie ważniejsze będą organizowane tego samego dnia wybory federalne i regionalne w Belgii. We Flandrii sondaże od miesięcy przewidują spektakularne zwycięstwo Vlaams Belang (Interes Flamandzki), skrajnie prawicowego ugrupowania, które w pierwszym punkcie swojego programu zapisało przekształcenie północnej prowincji królestwa w niezależne państwo. Może liczyć na blisko 30-proc. poparcie.

Grieken kalkuluje, że zbuduje wówczas większościową koalicję z inną niepodległościową partią Nowy Sojusz Flamandzki (N-Va), która zbiera teraz nieco ponad 20 proc. poparcia w sondażach. Partia kierowana przez burmistrza Antwerpii Barta de Wevera trzymała się do tej pory zasady, że nie wchodzi w układy z ugrupowaniami nacjonalistycznymi i populistycznymi.

To jednak spowodowało poważny odpływ wyborców do partii Griekena. Dla 7 milionów Flamandów nie ma dziś ważniejszej sprawy od powstrzymania masowej imigracji. A tu Vlaams Belang zapowiada środki najbardziej radykalne. Dlatego w N-Va rozgorzała gorąca debata, czy zbudować po wyborach koalicję ze skrajną prawicą, czy też ryzykować dalszą marginalizacją. Przykładem jest Austria, Włochy, Szwecja czy Finlandia, gdzie skrajna prawica bierze udział w sprawowaniu władzy.

W Belgii osiedla się teraz co roku około 150 tys. osób więcej, niż z niej wyjeżdża. To powoduje, że mniejszy od województwa mazowieckiego kraj ma już 13 mln mieszkańców i jedną z najwyższych gęstości zaludnienia na świecie. Poza Ukraińcami najwięcej cudzoziemców przybywa z Maroka, Turcji, Indii i Afganistanu, co rodzi coraz większe problemy z integracją przybyszów.

Flamandzka suwerenność

Ale także na poziomie federalnym nie ma dziś ugrupowania, które zbierałoby większe poparcie w sondażach od Interesu Flamandzkiego (20 proc.). To część szerszego zjawiska pogłębiającej się przepaści między Flandrią, gdzie dominuje prawica i skrajna prawica, a południową prowincją kraju (Walonią), gdzie pierwsze skrzypce gra lewica i radykalna lewica. To powoduje, że utworzenie rządu federalnego po wyborach będzie niezwykle trudne. W 2010 roku Belgia pobiła światowy rekord (541 dni) czasu potrzebnego na utworzenie koalicji rządzącej. Ale i obecny gabinet Alexandre’a de Croo, w którym uczestniczy siedem partii, jest bardzo słaby. Następnego w ogóle może się nie udać utworzyć.

– Flandria wybija się na niepodległość, bo Belgia nie funkcjonuje, a nie Belgia nie funkcjonuje, bo Flandria chce być niepodległa – uważa Van Grieken.

Nacjonalista daje sobie pięć lat na budowę nowego państwa. Po utworzeniu rządu chce proklamować „flamandzką suwerenność”: prawo prowincji będzie miało wtedy prymat na ustawami federalnymi. Dopiero uzbrojona w taki atut Flandria zamierza rozpocząć rokowania z Walonią, jak podzielić kraj. Wzorem ma być książka flamandzkiego eurodeputowanego Gerolfa Annemansa, jak można doprowadzić do takiego rozwodu bez nadmiernych wstrząsów.

Komisja Europejska nie bez racji od lat starała się ratować rządy prawa i demokrację w Polsce czy na Węgrzech. Służyło temu uzależnienie wypłat od respektowania wartości unijnych. Jednak teraz pod bokiem europejskiej centrali może wyrosnąć region rządzony przez skrajną prawicę.

Jednym z najważniejszych problemów w procesie budowy niezależnego państwa jest los Brukseli. Stanowi ona niezależny region Belgii, jednak otoczony przez Flandrię. Miasto jest co prawda zamieszkane tylko w 15 proc. przez ludność niderlandzkojęzyczną (i udział ten stale się zmniejsza), ale mimo to jest jednocześnie stolicą flamandzkiej prowincji. Van Grieken zapowiada, że jest gotowy przyznać daleko idącą autonomię brukselczykom, jednak wydaje się mało prawdopodobne, aby to wystarczyło do przekonania ich do przyłączenia się do nowego państwa. Jedna z rozważnych opcji zakłada więc budowę ośrodka bezpośrednio zarządzanego przez Unię.