Piotr Arak: Elektryczne ciężarówki to konieczność

Polska jest liderem sektora transportowego w Unii. Nasze ciężarówki odpowiadały za przewóz 380 tonokilometrów (tkm) w 2021 r. – najwięcej w całej UE i o jedną czwartą więcej od drugich w zestawieniu Niemiec. Dzisiaj wszystkie kraje UE czeka zmiana paliwa napędzającego TIR-y na autostradach i samochody dostawcze na naszych lokalnych drogach. Wyzwanie dla Polski jest tym większe, że nie mamy wystarczającej infrastruktury do ładowania, a wymiana taboru to ogromne koszty dla rozdrobnionej branży. Sektor transportu drogowego stoi obecnie przed zmianami wynikającymi z unijnych norm emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych, które wymuszą jego elektryfikację.

Prawie milion ciężarówek do wymiany

Polska flota samochodów ciężarowych w 2021 r. liczyła 1,15 mln pojazdów. Sektor ten zatrudniał 486 tys. osób w 2020 r., co stanowiło 15 proc. wszystkich zatrudnionych w tej branży w Unii Europejskiej i więcej o 74 tys. osób od drugich w zestawieniu Niemczech.

W 2020 r. w Polsce było ponad 100 tys. przedsiębiorstw w branży drogowego przewozu towarowego. Stanowiło to aż 18 proc. wszystkich firm sektora w UE.

Rośnie też znaczenie branży przewozu towarów w polskiej strukturze zatrudnienia, a także zapotrzebowanie na pracowników. Udział osób pracujących w tej gałęzi gospodarki wzrósł z niecałych 2 proc. w 2011 r. do ponad 3 proc. w 2020 r. Rosnąca liczba zatrudnionych wiąże się z wysokim zapotrzebowaniem na pracowników, w tym na kierowców zawodowych. Według szacunków analityków i przedstawicieli branży w Polsce może dalej brakować 100–150 tys. kierowców ciężarówek.

Pierwsze w historii normy emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych w UE zostały wprowadzone w 2019 r. Regulacje zachęcają do promocji pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, stanowiąc element strategii UE ograniczenia emisji gazów cieplarnianych na lata 2021–2030 oraz realizację zobowiązań wynikających z porozumienia paryskiego.

Rozporządzenie określa wiążące cele redukcji emisji CO2 dla nowych pojazdów ciężarowych. Producenci są zobowiązani do ograniczenia intensywności emisji floty nowo zarejestrowanych pojazdów ciężkich o 15 proc. w 2025 r. oraz o 30 proc. w 2030 r. względem aut z lat 2019–2020.

Ciężkie pojazdy elektryczne będą tańsze w eksploatacji od konwencjonalnych. Analizy rynkowe zakładają spadek całkowitych kosztów posiadania elektrycznych ciężarówek do 15 ton nawet o 57 proc. do 2030 r. Do 2025 r. elektryczne samochody dostawcze, niezależnie od rozmiaru, będą bardziej konkurencyjne od spalinowych ze względu na rozwój technologii.

Efektywność pojazdów elektrycznych w czasie przerywanej jazdy jest większa. Dotyczy to szczególnie dostaw realizowanych w miejskich cyklach roboczych, które charakteryzują się częstym zatrzymywaniem i ruszaniem. Nieco inaczej jest z TIR-ami, dlatego tutaj kluczowy będzie dalszy rozwój obecnych technologii i spadek masy baterii.

Trzeba stworzyć infrastrukturę do ładowania ciężarówek

Unia Europejska wprowadza normy emisyjności, zachęca też państwa członkowskie do rozbudowy niskoemisyjnego taboru i infrastruktury ładowania. Tymczasem w Polsce ani jedna z ok. 2,7 tys. ogólnodostępnych stacji nie jest przeznaczona dla pojazdów o masie powyżej 16 t. Niewiele jest też elektrycznych pojazdów ciężarowych – w Polsce do 2022 r. zarejestrowano ich zaledwie 11. Z perspektywy przedstawicieli branży TSL w kraju jest to jedna z największych barier opóźniających elektryfikację flot.

Potrzebne są odpowiednie inwestycje infrastrukturalne, zwłaszcza że rejestracje ciężarówek elektrycznych mogą zwiększyć zapotrzebowanie na energię elektryczną w Polsce w latach 2030–2035 o 2–4 proc. Profil ładowania czy wykorzystanie szybkich ładowarek w godzinach szczytu będzie wymagać inwestycji w systemy wytwórcze, magazynowe i sieciowe.

Elektryfikacja taboru ciężarówek może dać Polsce zarobić

Prognozy dla polskiego rynku sektora drogowego w obliczu nadchodzących zmian opisaliśmy we wspólnym raporcie Polskiego Instytutu Ekonomicznego i Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych. Wynika z niego, że elektryfikacja floty może pozwolić Polsce na zwiększenie roli w sektorze transportu ciężkiego. Wszystko zależy jednak od scenariusza dalszego rozwoju rynku w Polsce. Są trzy scenariusze tego, co może się wydarzyć w perspektywie 2035 roku:

Scenariusz 1, „Status quo”, zakłada stopniowe zwiększanie udziału pojazdów elektrycznych w rejestracjach w Polsce, ale bez dodatkowego krajowego wsparcia. Według prognozy w 2035 r. w kraju zarejestrowanych będzie 43 tys. elektrycznych ciężarówek, co daje około 15-proc. udział w unijnych rejestracjach.

Scenariusz 2, „Stopniowa elektryfikacja”, przewiduje liniowy wzrost udziału Polski w nowych rejestracjach elektrycznych ciężarówek w UE, dzięki dodatkowemu wsparciu ze strony państwa. W tym scenariuszu, do 2035 r. w Polsce zarejestrowanych będzie 75 tys. elektrycznych ciężarówek, co daje 27-proc. udział w unijnych rejestracjach.

Scenariusz 3, „Przyspieszona elektryfikacja”, zakłada gwałtowny wzrost rejestracji elektrycznych ciężarówek w Polsce, już w latach 2023–2024, dzięki rządowym dopłatom i inwestycjom w infrastrukturę ładowania. W tym scenariuszu, do 2035 r. w Polsce zarejestrowanych będzie 109 tys. elektrycznych ciężarówek, co da mniej więcej 30-proc. udział w unijnych rejestracjach.

Przyjęcie scenariusza przyspieszonej elektryfikacji może przyczynić się do wzrostu zatrudnienia o 21 tys. osób do 2035 r. oraz zwiększenia aktywności przewozowej o 9,9 mld tkm. W tym scenariuszu wartość dodana sektora transportu ciężkiego może 2035 r. wzrosnąć o ponad 8 mld euro.

Rozwój sieci ładowarek

Rozwój pojazdów elektrycznych, zwłaszcza ciężarówek, prowadzi do wzrostu popytu na energię elektryczną. Konieczne jest zabezpieczenie zarówno mocy wytwórczych, jak i przesyłowych i dystrybucyjnych na obszarze całego kraju. W Europie do 2030 r. ładowanie elektrycznych ciężarówek będzie najważniejszym obszarem szybkiego ładowania. Ciężki transport drogowy będzie pochłaniał 65 proc. energii zużywanej do ładowania przy stałym napięciu.

W latach 2030–2035 ciężarówki elektryczne mogą powodować 2–4 proc. całkowitego zapotrzebowania na energię elektryczną w Polsce. W przypadku scenariusza „status quo” wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną wynosiłby 1,6 proc. W przypadku stopniowej elektryfikacji, która prowadziłaby do wyższej dynamiki rejestracji pojazdów elektrycznych, wzrost ten wyniósłby 2,8 proc.