Zombifikacja, czyli tragiczne skutki fentanylu

Pamiętacie pustą ulicę w Filadelfii, na której trenował Rocky Balboa przygotowując się do walki z Apollo Creedem? Dziś wygląda tak samo, tyle, że nie jest pusta. Mechanicznym, nienaturalnym krokiem snują się po niej wynędzniałe postaci. Inne śpią leżąc w nienaturalnych pozach bezpośrednio na chodniku, czasem na kartonach albo innych prowizorycznych barłogach. Podobnie jak filmowe zombie nie czują bólu, strachu, zimna, czują wyłącznie niezaspokajalny głód substancji o nazwie fentanyl. Ten potwornie niebezpieczny i silnie uzależniający narkotyk dotarł już do Polski i pojawił się na czarnym rynku.

Fentanyl to lek z grupy opioidowych leków przeciwbólowych i anestezjologicznych z grupy agonistów receptorów opioidowych. Jest od 20 do 40 razy silniejszy niż heroina i 100 razy silniejszy niż morfina. To najsilniejszy obecnie stosowany lek przeciwbólowy.

Stosuje się go głównie u pacjentów onkologicznych w zaawansowanej fazie choroby, podczas bolesnych operacji, a w intensywnej terapii do wprowadzania pacjentów w „śpiączkę farmakologiczną”. Fentanyl jest również stosowany jako środek uspokajający. Poza działaniem przeciwbólowym fentanyl ma również bardzo silne działanie narkotyczne.

Działania niepożądane farmaceutycznego fentanylu są identyczne jak w przypadku innych narkotycznych opioidów: uzależnienie, dezorientacja, depresja oddechowa (która może prowadzić do zatrzymania akcji serca), senność, nudności, zaburzenia widzenia, halucynacje, narkotyczna niedrożność jelit, sztywność mięśni, zaparcia, utrata przytomności, niedociśnienie, śpiączka i śmierć. Alkohol i inne narkotyki (np. kokaina i heroina) mogą nasilać działania niepożądane fentanylu. Nalokson może odwrócić skutki przedawkowania opioidów poprzez wyparcie ich z receptorów, ale ponieważ fentanyl jest tak silny, konieczne mogą być wielokrotnie większe dawki niż w przypadku np. heroiny.

Bo to właśnie jako jej zamiennik zwykle używany jest fentanyl. Jego zażycie wywołuje błogostan, przyjemne otępienie, rozluźnienie mięśni, rozleniwienie, senność, delikatną euforię. Podobnie jak inne opioidy wywołuje wrażenie, że wszelkie problemy znikły. Sny wywołane fentanylem są niezwykle realistyczne. Niestety konsekwencje tej „przygody” są straszne, bowiem uzależnienie od fentanylu może pojawić się już po kilku dniach przyjmowania. W trakcie konsumpcji rośnie tolerancja, a ponieważ narkotyk ma taką moc, że dawki medyczne są niższe niż 1,6 mg, łatwo przesadzić z ilością i przedawkować. Przedawkowanie go powoduje depresję ośrodka oddechowego, co prowadzi do śmierci w wyniku uduszenia.

W Stanach Zjednoczonych w latach 2011–2021 liczba zgonów z powodu przedawkowania opioidów na receptę utrzymywała się na stabilnym poziomie. Zupełnie inaczej wygląda liczba zgonów z powodu przedawkowania syntetycznych opioidów, a do nich należy fentanyl. Od 2018 roku fentanyl i jego analogi odpowiadają za większość zgonów z powodu przedawkowania narkotyków w Stanach Zjednoczonych, powodując ponad 71 238 zgonów w 2021 roku. Narodowe Laboratorium Kryminalistyczne Stanów Zjednoczonych szacuje, że liczba zgłoszeń zdarzeń z udziałem fentanylu wzrosła z 4697 zgłoszeń w 2014 roku do 117 045 zgłoszeń w 2020 roku. Szacuje się, że obecnie ponad 100 tys osób rocznie umiera w USA z powodu przedawkowania fentanylu i jego pochodnych.

Fentanyl dla biednych i bogatych

Łatwość produkcji i wysoka moc fentanylu ułatwiają produkcję i przemyt, co skutkuje tym, że fentanyl, a właściwie fentanyle, ba substancja ma kilka analogów, zastępują inne narkotyki i stają się coraz szerzej stosowane. Znanych jest wiele analogów (związek chemiczny, w którym co najmniej jeden atom jest zastąpiony innym w stosunku do związku wyjściowego, natomiast ogólna budowa pozostaje bez zmian) fentanylu o znaczeniu farmaceutycznym, np. alfentanyl, butyrfentanyl, sufentanyl, remifentanyl i karfentanyl. Najlepiej znany jest ten ostatni. To ten związek rozpyliło rosyjskie wojsko, aby obezwładnić czeczeńskich porywaczy i zakładników w teatrze na Dubrowce. Potwierdzono, że sto dwadzieścia pięć osób narażonych na aerozol zmarło z powodu niewydolności oddechowej podczas incydentu.

Karfentanyl ma około 10 000 razy mocniejsze działanie przeciwbólowe niż morfina, 4000 razy większe heroina i 20 do 100 razy większą siłę niż fentanyl. Nie stosuje się go u ludzi, a jedynie w weterynarii podczas operacji wielkich zwierząt. Niestety używa się go w celach narkotycznych. Wywołuje bardzo silne uzależnienie fizyczne. Z jednego kilograma karfentanylu można wyprodukować 50 milionów potencjalnie śmiertelnych dawek narkotyku. Do 1 marca 2017 roku karfentanyl nie był substancją kontrolowaną w Chinach i można go było legalnie kupić.

Fentanyl zabija już w Polsce

Polski fentanyl nie pochodzi z przemytu, a jest odzyskiwany z plastrów przeciwbólowych. Preparat podaje się dożylnie. Działa on wówczas krócej niż przy aplikacji w formie tabletek, czy inhalacji ale jest równie niebezpieczny. W Żurominie gdzie odnotowano najwięcej przypadków przedawkowań mógł zabić nawet ponad 30 osób.