Walka o system kaucyjny. Które opakowania i sklepy obejmie?

Tylko plastikowe i część szklanych butelek po napojach, czy może również puszki aluminiowe i wszystkie butelki ze szkła, w tym będące plagą miejskich skwerów i parków, opakowania po „małpkach”?- to tylko jedno z pytań, które zadają sobie organizacje i firmy wyczekujące na przygotowywany w Ministerstwie Klimatu i Środowiska projekt ustawy o systemie kaucyjnym.

Przed tygodniem biuro prasowe resortu informowało, że projekt jest już na ostatnim etapie akceptacji i prawdopodobnie jeszcze w październiku zostanie przekazany do konsultacji publicznych. Te mogą być burzliwe, bo już przedstawione w połowie września przez MKiŚ założenia do projektu ustawy wywołały dyskusję, która pokazała rozbieżność stanowisk uczestników przyszłego systemu kaucyjnego.

Chociaż wszyscy zgodnie chwalą pomysł, by opakowania objęte kaucją można było zwracać bez paragonu w sklepach, to już określenie, które opakowania i jakie sklepy powinny zostać objęte systemem pokazuje sprzeczność interesów.

Według wrześniowych założeń system na początek miałby objąć tylko butelki napojowe z PET do 3 litrów pojemności oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.(czyli głównie zwrotne butelki po piwie), które będzie można oddawać bez paragonu w sklepach o powierzchni powyżej 100 mkw.

- To za mało- twierdzą przedstawiciele siedmiu organizacji, które w ogłoszonym w październiku stanowisku apelują o powszechny, obligatoryjny system kaucyjny zapewniający łatwość odbioru opakowań.

Małpka z kaucją?

European Environmental Bureau (EEB), Instytut Gospodarki o Obiegu Zamkniętym, Polskie Stowarzyszenie Zero Waste (PSZW), Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych, Stowarzyszenie „Polski Recykling” oraz Reloop i WWF podkreślają we wspólnym stanowisku, że system kaucyjny w Polsce powinien obejmować opakowania zwrotne i jednorazowe o pojemności do 5 litrów a także wiele rodzajów materiałów opakowaniowych (plastik, metal i szkło) oraz szeroką gamę produktów- jak napoje, woda butelkowana, piwo, wina i alkohole wysokoprocentowe.

Jak zaznaczała podczas prezentacji stanowiska Ewa Chodkiewicz z WWF, sprawny system kaucyjny prowadzi do ponad 90 proc. zbiórki opakowań, zapewnia czyste surowce do recyklingu i zmniejsza ślad węglowy o ok. 30 proc.

- Zależy nam, by system obejmował także puszki i szkło jednorazowe -podkreślała Patrycja Kita z PSZW przypominając, że każdy rok bez systemu to miliardy opakowań, które trafiają do spalania, na wysypiska albo zanieczyszczają środowisko. (W 2017 r były to 132 butelki na mieszkańca).

Czytaj więcej

Walka o klimat

O krok od systemu kaucyjnego wciąż wiele wątpliwości

Fundamentem tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) powinien być efektywny system odpłatnej zbiórki opakowań. Przygotowując drugą odsłonę rewolucji śmieciowej, warto się odwołać do doświadczeń innych krajów.

Szymon Dziak-Czekan, prezes Stowarzyszenia „Polski Recykling” ocenia, że określany obecnie na 81 proc. poziom zbiórki puszek jest zawyżony (zawiera również inne odpady z aluminium) a objęcie puszek systemem kaucyjnym pozwoli na ich zbiórkę w 90 proc. Jednak największa zmiana będzie w przypadku butelek z plastiku- tu poziom zbiórki powinien wzrosnąć z 43 do 90 proc.

Jak przypominał Piotr Barczak z EEB, już większość państw Unii wprowadziło lub właśnie wprowadza system kaucyjny jako metodę zbiórki odpadów opakowaniowych po napojach. Warto więc uczyć się na ich błędach i korzystać z ich doświadczeń. A wybór jest spory.