Różne sposoby liczenia pieniędzy publicznych

Najbardziej znanym przykładem zmian jest Fundusz Solidarności (FS). Powołano go w 2018 r., miał finansować pomoc dla osób z niepełnosprawnościami. Gdy go ustanawiano, część osób przypominała, że przecież od kilkudziesięciu lat (od 1997 r.) istnieje Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i właśnie pieniądze z tego funduszu przyznane są na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych (składkę na ten fundusz płacą pracodawcy).

Powołano jednak obecny FS. Finansowany jest on głównie z dwóch źródeł daniny solidarnościowej (płacą ją osoby fizyczne, których dochody w danym roku podatkowym przekraczają 1 mln zł. Wysokość daniny solidarnościowej wynosi 4 proc. nadwyżki tej kwoty) oraz ze składki, która płacą pracownicy i samozatrudnieni, a która była częścią składki na Fundusz Pracy (1,45 proc. wynagrodzenia). Niedługo po tym, gdy powołano fundusz, zdecydowano, iż będzie on także finansował 13. emeryturę. Zaczęto stosować różne mechanizmy, przede wszystkim pożyczki, z innych funduszy celowych.

Krąży pieniądz

Efektem tych działań jest opis w uzasadnieniu projektu budżetu na przyszły rok. Rząd założył, że FS rozpocznie rok z ponad 30-mld długiem (choć przychody w tym roku zaplanowano na 17 mld zł, a w przyszłym roku zaplanowano niespełna 19 mld zł). FS ma trzy zaciągnięte pożyczki w Funduszu Pracy (FP) na 13,7 mld zł (w ten sposób sfinansowano świadczenia uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, rentę socjalną i roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów), dwie pożyczki w Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD – 16,5 mld zł) na 13. i 14. emeryturę.

Czytaj więcej

Budżet i podatki

Na co rząd wydał pieniądze z covidowego funduszu

Fundusz Przeciwdziałania Covid-19 najwięcej pieniędzy wydał na rekompensaty wynikające z wysokiej inflacji w 2023 r.

W rzeczywistości więc te dodatkowe emerytury są wypłacane z różnych obowiązkowych składek dla pracowników i przedsiębiorców.

Co ciekawe, FS dostaje także dotacje z budżetu centralnego, na ponad 2,6 mld zł w tym i w przyszłym roku.

– Czasem fundusze ewoluują w niebezpieczną stronę. Przy stałych dochodach i słabej kontroli z zewnątrz zarządzający nimi korzystają z pieniędzy na wygodne dla siebie cele, z marginalizacją realizacji podstawowych celów – uważa Piotr Soroczyński, główny ekonomista Krajowej Izby Gospodarczej. Jego zdaniem dodatkową trudnością jest to, iż nie ma odpowiednich mechanizmów budżetowych, pozwalających reagować w sytuacjach gwałtownych. Rezerwa celowa budżetu nie jest odpowiednim mechanizmem.

Długa tradycja pożyczek

Trzy pierwsze fundusze, których pieniądze zaczęto wykorzystywać do finansowania bieżących potrzeb budżetowych, to Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Rezerwy Demograficznej. Metody pożyczek użyła poprzednia koalicja. FP, a potem FGSP, przez kilka lat finansowały staże podyplomowe dla lekarzy, dentystów i pielęgniarek. FRD zaś pożyczał pieniądze na wypłatę świadczeń dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w ten sposób zmniejszano konieczność wyższej dotacji). Podobnie „do zadań specjalnych” traktowała te fundusze odchodząca koalicja. Z FP wypłacane są rządowe dopłaty do pracowniczych planów kapitałowych, w poprzednich latach finansowane były programy opieki dla najmłodszych dzieci. FRD przestał wspierać FUS, a zaczął FS.

Czytaj więcej

Gospodarka

Rząd zmienia dwa rządowe fundusze. Przetasowania warte 37 mld zł

Rząd zmienia właśnie plany finansowe dwóch funduszy celowych na kwotę 37 mld zł. Chodzi o Fundusz Rekompensat Pośrednich Kosztów Emisji oraz Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny.

Z funduszu do funduszu

Fundusz Szerokopasmowy istnieje po to, by wspierać rozwój szybkich sieci telekomunikacyjnych. Wspomaga inwestycje lokalne. Przychody funduszu to głównie opłaty firm telekomunikacyjnych. Jednak od dwóch lat FS współfinansuje Fundusz Cyberbezpieczeństwa. Ten zaś powołano, by zapewnić bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych przed cyberzagrożeniami. Głównie pieniądze z tego funduszu przekazywane są do instytucji centralnych, jak świadczenia finansowe podnoszące wynagrodzenia zatrudnionym w nich informatykom. W przyszłym roku na ten cel FC otrzyma 100 mln zł dotacji z budżetu i 90 mln z FS. Gdyby nie było tego drugiego źródła, dotacja powinna wynieść 190 mln zł. Poza budżetowymi istnieje kilka funduszy, których zadłużenie na koniec czerwca wyniosło prawie 252 mld zł. Największe (165,4 mld zł) na Fundusz Przeciwdziałania Covid-19, mniejsze na Krajowy Fundusz Drogowy (60,6 mld zł), dwa pozostałe: Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych (17 mld zł) i Fundusz Pomocy (9,5 mld zł). Operatorem dla tych funduszy jest Bank Gospodarstwa Krajowego. Ich przychodami są głównie obligacje skarbowe lub obligacje gwarantowane przez Skarb Państwa. Ale są także wspierane przez budżet: FPC-19 otrzymał między innymi w poprzednich latach pieniądze z zysku NBP, a w tym roku z Funduszu Zapasowego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Funduszu Rekompensat Pośrednich Kosztów. Fundusz ten gromadzi pieniądze odpisu elektrycznego oraz gazowego, które przekazuje do FPC-19 z przeznaczeniem na wypłaty rekompensat dla uprawnionych podmiotów.