„Noc 12 października”. Reżyser Dominik Moll: Nikogo nie chcę mamić, że czeka go dobra zabawa w detektywa

„Noc 12 października” nie jest typowym kryminałem. Ofiara w filmie owszem, jest, ale nie ma mordercy.

We Francji dochodzi do około 800 morderstw rocznie, a 20 procent z nich pozostaje niewyjaśnionych. To ogromny problem wymiaru sprawiedliwości, ale również rodzin, które mimo upływu czasu nie mogą zamknąć tragicznego rozdziału, nie wiedząc, kto i dlaczego zabił bliską im osobę. Tymczasem konstrukcja filmów kryminalnych jest zwykle dość prosta: na początku mamy ofiarę, na końcu winnego zbrodni. Mam czasem wrażenie, że jest to równoznaczne z powiedzeniem widzowi: „OK, był problem, ale został rozwiązany”. I spokój. A tego właśnie chciałem uniknąć.

Sam pan wypisał na ekranie już na początku spoiler, że ta sprawa nigdy nie została wyjaśniona.

Uważam, że to jest uczciwe. Nikogo nie chcę mamić, że czeka go dobra zabawa w detektywa.

Podobno przypadek młodej kobiety spalonej żywcem nad ranem na paryskiej ulicy naprawdę został odnotowany w policyjnych kartotekach w 2016 roku, a pisała o nim Pauline Guéna w książce „18.3. Une année à la PJ”.

Pauline spędziła rok, jeżdżąc na akcje i obserwując policjantów z Veraille, którzy nie mieli przed nią żadnych tajemnic. Zrelacjonowała wiele śledztw, również tych niezakończonych sukcesem. Sprawa morderstwa 21-letniej dziewczyny, która mnie zainteresowała, też jest autentyczna. Kobieta została zaatakowana, gdy wychodziła z przyjęcia, miała dość bogate życie seksualne, było więc wielu podejrzanych. Mordercy nigdy nie znaleziono.

Wielu reżyserów uznałoby, że taka historia nie jest filmowa.

Dla mnie to, że nie musiałem prostą drogą iść do celu, czyli znaleźć winnego, było wyzwalające. Pozwoliło mi skupić się na innych sprawach: jak policja pracuje na co dzień, jak reagują śledczy, gdy zdają sobie sprawę, że nie są w stanie znaleźć przestępcy, jak rodzi się w nich frustracja. Historia spalonej żywcem dziewczyny zainteresowała mnie również dlatego, że policjant, który prowadził śledztwo, wpadł w obsesję. Nie mógł przestać myśleć o tym przypadku, miał wrażenie, że jest winny ofierze to, by kontynuować śledztwo. I nie wiedział, jak to robić. Podejrzanych było wielu, brakowało śladów DNA, nie pojawił się żaden świadek. Śledczy niemal popadł w obłęd.

Takie przypadki zdarzają się często?

Oczywiście. Pauline Guéna spotkała się z niejedną taką sprawą. Ja zresztą też, bo – przygotowując się do zdjęć – tydzień spędziłem na rozmowach z policjantami z Grenoble.

Jest też w pana filmie refleksja na temat kondycji współczesnych zachodnich społeczeństw, przede wszystkim sytuacji kobiet.

We Francji są tysiące ofiar przemocy domowej, kompletnie tego nie kontrolujemy. Zresztą nie tylko my. W jaki sposób oskarżany o gwałty Donald Trump mógł zostać prezydentem Stanów Zjednoczonych i jeszcze zyskać tylu zwolenników, że omal nie pozostał na swoim stołku na drugą kadencję? Ruchy w stylu #MeToo nie wystarczają, żeby zmienić społeczną świadomość. Mężczyźni zaraz krzyczą: „Baby chcą nam wydrzeć władzę, trzeba się bronić”. I dalej nic nie jest załatwione.

W pana filmie padają argumenty w stylu „sama się o to prosiła, zmieniała kochanków jak rękawiczki”.

Właśnie tak jest: zbyt często słyszy się komentarz „sama się prosiła” w rozmowach o gwałtach i agresji wobec kobiet. „Musiała się tak wyzywająco zachowywać, nosić takie krótkie sukienki? Gadać z każdym spotkanym w barze facetem?”. Kobieta z ofiary zamienia się niemal w winowajczynię. W „Nocy 12 października” chciałem pokazać, jak oficer policji zaczyna zdawać sobie sprawę, że takie myślenie jest potwornie niesprawiedliwe i szkodliwe.

Rejestrując śledztwo, filmuje pan przesłuchania kolejnych mężczyzn związanych z ofiarą, niemniej jednak te rozmowy wcale nie nużą.

Zdawałem sobie sprawę, że taka parada bohaterów przed kamerą może być dla widza trudna do wytrzymania. Dlatego bardzo dużo czasu poświęciliśmy na castingi. Pilnowaliśmy, żeby aktorzy potrafili przykuć uwagę widza w ciągu kilku chwil, jakie spędzą na ekranie. Tak jak jeden z przesłuchiwanych mężczyzn: wiemy, że bił żonę, ale też wiemy, że coś musiało w nim być, skoro ona mimo to była nim jakoś zafascynowana. Kim jest inny podejrzany, który nocą idzie na cmentarz i kładzie się na grobie zamordowanej dziewczyny. To też postać autentyczna, opisana przez Guénę. Z uwagą dobieraliśmy również policjantów. Ci, którzy specjalizują się w sprawach kryminalnych, są ze sobą bardzo blisko związani. Wspierają się, stają się dla siebie niemal drugą rodziną. A czasem pierwszą.