Denis Urubko mówi o życiu na krawędzi

Uznawany przez wielu za najwybitniejszego himalaistę świata Denis Urubko ogłosił, że przestaje wspinać się w najwyższych górach. 47-letni Urubko od lat związany jest z Polską (ma polskie obywatelstwo), uczestniczył w wielu wyprawach z udziałem polskich wspinaczy. Słynna stała się akcja, w której wraz z Adamem Bieleckim wyruszył, by ratować Francuzkę Elizabeth Revol na Nanga Parbat.

Poniższy wywiad Moniki Rogozińskiej z Denisem Urubką ukazał się w tygodniku „Uważam Rze” w kwietniu 2012.

Monika Rogozińska: Jak odkryłeś alpinizm, mieszkając na wyspie na Pacyfiku gdzie schroniono cię przed astmą?

Denis Urubko: Alpinizm odkryłem w sklepie we Władywostoku, ale najpierw były niewielkie wzgórza pokryte pachnąca trawą w Niewinnomyssku na Kaukazie, w Rosji, gdzie się urodziłem. Ojciec, inżynier geodeta, zapalony myśliwy i wędkarz, zabierał mnie do pracy i na polowania. Nauczył mnie orientacji w terenie. Pewnego dnia zobaczyłem łańcuch ośnieżonych szczytów na horyzoncie. Ten widok mnie olśnił. Rosłem i kaszlałem. Kiedy zacząłem się dusić, lekarz zdiagnozował początki astmy - trawy mnie uczulały. Miałem 14 lat, kiedy rodzice zdecydowali o przeprowadzce nad Pacyfik, na zimny i wilgotny Sachalin. Mama, mądra kobieta, uczyła dzieci gry na pianinie i angielskiego. Nauczyła się tego języka samodzielnie, dla własnej przyjemności. W domu mieliśmy ogromną bibliotekę. To mama podsunęła mi książki Harte’a, Londona, Stevensona, Verne’a, Aleksieja Tołstoja, Alexandra Greena... Otwierały mnie na przygodę, pomagały wyrażać myśli. Młodzi używają teraz ubogiego języka, bo nie czytają. Na Sachalinie wzgórza sięgają 1000 m. Z ojcem polowaliśmy na kaczki, zające, lisy. Ponad linię lasu wchodziłem sam. Chciałem zobaczyć zarys wąskiego lądu wtopionego w ocean, a w pogodne dni Japonię. Czułem wtedy wolność. Kiedyś ojciec zapytał: - Co cię gna na szczyty? My wchodzimy żeby polować. A ty bez celu? - Przepraszam, ojcze - odpowiedziałem - ale nie wiem dlaczego mnie tam ciągnie. Chyba z ciekawości.

Kiedy zacząłeś grać w teatrach?

W Jużno-Sachalińsku był teatr i studio dla młodzieży. Poszedłem tam. Spodobała mi się gra w przedstawieniach. Kończyłem 16 lat, kiedy pojechałem na egzaminy do Akademii Teatralnej we Władywostoku. Dostałem się na studia. Polubiłem życie bohemy: przyjęcia, picie, palenie; byliśmy wolni, chociaż bez pieniędzy.

Kto płacił za studia?

Rząd. Ale stypendia były niskie. Musiałem zarabiać. Zatrudniłem się jako szatniarz w teatrze, myłem podłogi w akademii, sprzątałem ulice. Było trudno. Odebrałem wtedy ważną lekcję: jeśli chcesz coś osiągnąć, to musisz bardzo na to pracować.

Wszedłeś do sklepu we Władywostoku…

…i przypadkowo natrafiłem na czasopismo z fragmentem książki Reinholda Messnera „Solo na Nanga Parbat” oraz opowieścią Kazbeka Walijewa o wspinaczce z kolegami na Dhaulagiri nową drogą. Kiedy przeczytałem całą książkę Messnera zrozumiałem, że ludzie maja prawo iść na szczyt po coś, co nie ma praktycznego rezultatu. Władywostok otaczają góry do 2000 m ponad ocean. Wchodziłem na nie sam, bo nie znałem nikogo, kto chciałby tak spędzać czas. Przestało mi to wystarczać. Na mapie dojrzałem koło Bajkału góry Kadar: 3000 m n.p.m. Mam! Pojechałem. Mocna przygoda. Dzicz. Wychodziłem z namiotu, rozglądałem się. Nade mną piętrzyła się ściana. Ależ śliczna! Ruszałem z ciężkim plecakiem. Tak wspiąłem się na kilka szczytów czasem bardzo trudnymi ścianami. Nie wiem, jakim cudem przeżyłem. Nie zdawałem sobie sprawy z ryzyka. Po powrocie do Władywostoku pogrążyłem się w mapach. – O! Ałtaj, wygląda ciekawie – ponad 4000 m! Pojechałem. Tam, poza niedźwiedziami i śnieżnymi panterami, szwendają się dziwni ludzie, którzy mogą zabić bez powodu. Wróciłem zadowolony i zabrałem się za mapy: Kamczatka, prawie 5000 m! Na Kamczatkę pojechałem w zimie z młodszym ode mnie o dwa lata szkolnym kolegą mojej siostry. Ryzykowna eskapada. Wspięliśmy się na najwyższy wulkan Kluczewskaja Sopka (4850 m). Ależ miałem frajdę! Pięciotysięczniki Kirgistanu w dolinie rzeki Ak-Suu też wypatrzyłem na mapie. Wspiąłem się samotnie trudnymi drogami na pięć z nich. Dziś w głowie mi się nie mieści to, co wyprawiałem. Synowi nigdy bym nie pozwolił! Przecież gdyby cokolwiek mi się stało, to zaginąłbym bez śladu. Następnym moim celem miał być Pik Lenina (7134 m), oczywiście solo.

Na szczęście przed ubikacją schroniska odbyło się spotkanie, które prawdopodobnie uratowało ci wtedy życie i je zmieniło.

Wspinacze, którzy udają się w ten rejon Pamiru dojeżdżają do schroniska w mieście Osz. Obok jest stary park z winnicą. Patrzyłem, jak w ciemności zajechały samochody, wyskoczyły z nich cienie i rzuciły się na niedojrzałe winogrona. To byli głodni żołnierze Centralnego Klubu Sportowego Armii Kazachstanu. Wrócili z wyprawy wspinaczkowej. Całą noc piłem z nimi wódkę. Opowiadali, jak wspaniale jest wspinać się w ich zespole. Rano jeden z nich powiedział: - Chodź. Przedstawię się szefowi.

Swoje przeznaczenie spotkałem przed toaletą. – Erwand Iliński, trener – usłyszałem. – A to Denis, szalony facet, który chce wspiąć się na Pik Lenina samotnie. Iliński przyjrzał mi się i powiedział: - Radzę, młody człowieku, żebyś tego nie robił. Ale jeśli chcesz przyjechać do Ałma Aty i dołączyć do naszego zespołu, to witam. Decyzję podjąłem natychmiast. Postanowiłem opuścić Akademię Teatralną.

Ile lat studiowałeś?

Dwa. Ale czułem, że aktor nie wnosi niczego poza interpretacją roli już napisanej, że żyje cudzym życiem. Chciałem tworzyć własne.

Szkoda twego porzuconego talentu. Podczas pionierskiej zimowej wyprawy na K2 od chińskiej strony, którą prowadził Krzysztof Wielicki na przełomie 2002/2003 r., wszedłeś na głaz i deklamowałeś nam poemat Puszkina. Dekoracje tworzyło niebo, lodowiec i piramida ośmiotysięcznika. Niezapomniana scena.

Ale ja chciałem być wspinaczem! Po powrocie na Sachalin dopadło mnie wezwanie do radzieckiego wojska, co oznaczało spędzenie dwóch lat na morzach arktycznych - strata czasu. Kupiłem ostatni bilet na samolot, na dobę przed wielką dewaluacją pieniędzy. 31 grudnia 1992 r. leciałem na zachód. W niewielkiej torbie wiozłem na nowe życie kilka książek, trochę ubrania i skrzypce, na których lubiłem grać. W Ałma Acie od razu zachwycił mnie najważniejszy dla mnie widok: czterotysięczników Tien-szania wokół miasta.

Związek Radziecki się rozpadł. Jako Rosjanin byłeś obcokrajowcem w Kazachstanie. Jak mogłeś dostać się do armii?

Sytuacja była dziwna. Nikt nie chce iść do wojska. A ja napierałem w biurze: - Proszę, weźcie mnie od wojska. Muszę! Na to wojskowi oficjele: - To niemożliwe. Nie istnieją takie przepisy. Iliński pozwolił mi ze swoimi żołnierzami trenować i wspinać się, ale jako cywil musiałem też pracować, żeby mieszkać i jeść. Zgłosiłem się do teatru. Zacząłem grać. Żyłem na krawędzi. Pracowałem, piłem, mieszkałem u kolegów albo spałem na ulicy, trenowałem. Wspiąłem się na Chan Tenri (ok. 7010 m) – najwyższy szczyt Kazachstanu

Dlaczego Iliński cię przyjął?

Ponieważ poprosiłem. Jeśli czegoś potrzebujesz, musisz o to poprosić. W końcu listopada 1993 r. przyjęto mnie do armii Kazachstanu.

Iliński był Rosjaninem, kiedy rozpadał się ZSRR?

Tak, ale w momencie powstania państwa Kazachstan został jego obywatelem. Każdy musiał dokonać wyboru. Centralny Klub Sportowy Armii Kazachstanu był organizacją pozostałą po Związku Radzieckim. W czasach ZSRR metodą organizowania społeczeństwa było wspieranie sportu, w tym klubów wspinaczkowych: cywilnych i wojskowych. Wspinaczkę ujęto w ramy systemu, który pozwalał na wyszkolenie bardzo dobrych wspinaczy.

Czy najlepsi alpiniści radzieccy, zarazem czołowi wspinacze świata, wychowali się w takich klubach?

Tak. To była bardzo ważna szkoła wspinania: z instruktorami, treningiem, sprawozdaniami, stopniami zaawansowania dającymi coraz szersze uprawnienia i swobodę.

Czy państwo Kazachstan przejęło ten system?

Tylko w wojsku. Cywilne kluby upadły bez finansowania.

Tylko więc przynależność do wojska była sposobem na zostanie regularnie sponsorowanym wspinaczem?

Tak. I ja ten sposób znalazłem. Zostałem żołnierzem, którego obowiązkiem, służbą, a potem pracą było wspinanie. Żeby być utrzymywanym musiałeś mieć wyniki, stale ścigać się, sprawdzać w rywalizacji, zwyciężać.

Na zimowej wyprawie na K2 powiedziałeś, że za kolegę z twego wojskowego klubu, który był z nami, oddałbyś życie. Kiedy zapytałam czy się przyjaźnicie, odpowiedziałeś, że nie, ale tak was wyszkolono.

Ten system miał swoje dobre strony, bo najważniejszą zasadą regulaminów było bezpieczeństwo. Uczono nas pracy w zespole.

I przetrwania. Wichury szarpały nasze namioty w bazie pod K2, gięły maszty. Twój stał nietknięty w wietrznym szaleństwie. Po prostu od razu otoczyłeś go murkiem z kamieni. Twoja odporność na ekstremalne warunki, wytrenowanie, pogoda ducha była jak z innej planety. W swojej książce „Skazany na góry” - hymnu na temat przyjaźni, partnerstwa i piękna gór, usprawiedliwiasz kolegów z Kazachstanu, Gruzji i Uzbekistanu, którzy uciekli z tej wyprawy. Zostałeś z nami do końca, choć jak piszesz przeżyłeś rozczarowanie polskimi wspinaczami. Wyprawę nazywasz „beznadziejną aferą”

Ta wyprawa była dla mnie dobrym i ważnym doświadczeniem, tylko niektórzy źle pracowali, co było widać na tle wysiłku innych. Lubię i szanuję polskich wspinaczy.

We znaki dał ci się głód, to znaczy brak mięsa. Dla wspinaczy „ze Wschodu” wyprawa bez mięsa w menu jest ekspedycją nieudaną?

Zdrowy mężczyzna musi w tych warunkach jeść mięso, żeby dobrze pracować. Ale jeśli jedzenia zabraknie, też powinien dać z siebie wszystko.

Co oznacza motto na początku książki „Skazany na góry”? „Jednemu przypadł monastyr, Drugiemu ciało i dusza poranione, Trzeci jak jasna gwiazda opuścił świat, A ja żyję… choć trudno żyć, grzesząc.” Czyj to wiersz?

Mój. Piszę wiersze, choć ich nie publikuję. Ten jest o trzech przyjaciołach, z którymi wspinałem się na początku swej sportowej kariery. Jeden z nich, Andriej Mołotow, jest teraz w klasztorze.

?

Wiesz co to jest koktajl Mołotowa?

Butelka zapalająca. Uchwałę o jej masowej produkcji podczas II wojny światowej podpisał Wiaczesław Mołotow, ten sam który sygnował IV rozbiór Polski.

Andriej pochodzi z tej rodziny.

Wszedł na Everest. Zdobył tytuł Śnieżnej Pantery – wspiął się na szczyty pięciu siedmiotysięczników na terenie byłego ZSRR. Co go skłoniło do zmiany życia?

Nie mam prawa wypowiadać się na ten temat. Andriej był bardzo dobrym alpinistą, silnym fizycznie, ale człowiekiem nieśmiałym, małomównym, nie ujawniającym uczuć. W 1997 r. noc zastała go z Władimirem Frołowem wysoko na grani Everestu. Nie mieli tlenu. Andriej przeżył ją bez strat, Frołow doznał poważnych odmrożeń palców dłoni, stóp i nosa. Tego samego roku, kiedy z Andriejem zdobyliśmy Śnieżną Panterę, zdecydował się porzucić normalne życie. Został mnichem i kapłanem. Mieszka w monastyrze na Syberii.