Na tropie zabójców polskiego naukowca w Albanii

Pion śledczy IPN w Krakowie prowadzi śledztwo w sprawie pozbawienia wolności, a następnie zabójstwa profesora Stanisława Zubera przez funkcjonariuszy albańskiej bezpieki – ustaliła „Rzeczpospolita”.

Publikacja: 19.08.2024 04:30

Profesor Stanisław Zuber, polski geolog, odkrywca albańskich złóż ropy naftowej

Profesor Stanisław Zuber, polski geolog, odkrywca albańskich złóż ropy naftowej

Foto: Wikimedia/domena publiczna

Stanisław Zuber jest określany ojcem polskiej geologii naftowej. Ten wybitny polski naukowiec był absolwentem uniwersytetów we Lwowie i w Krakowie. Jego ojcem był znanym geologiem, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, a brat także pracował w przemyśle wydobywczym.

Po wybuchu I wojny światowej był geologiem w Baku zatrudnionym w polskiej firmie naftowej. Przez kilka lat poszukiwał złóż ropy naftowej na Kaukazie Wschodnim i w południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego. Badał też m.in. wulkany błotne. Wyniki prac opublikował w Związku Sowieckim i po powrocie do Polski w 1923 r. W 1924 r. obronił we Lwowie pracę doktorską na temat wulkanów związanych z erupcją gazu ziemnego.

Stanisław Zuber – ojciec polskiej geologii naftowej

W 1926 r. na XIV Międzynarodowym Zjeździe Geologii w Madrycie przedstawił badania dotyczące geologii złóż ropy naftowej w rejonach Ponto-Kaspijskich, wulkanów błotnych i fliszu Karpat. Z kolei podczas międzynarodowego zjazdu naftowego w Bukareszcie wygłosił referat o migracji ropy naftowej. Obecni na zjeździe przedstawiciele firm i spółek naftowych zauważyli w nim utalentowanego geologa. Przewodniczący delegacji włoskiej, senator i przemysłowiec prof. Puppini zatrudnił go w spółce naftowej AIPA (Azienda Italiana Petroli Albania), która działała w Albanii, we Włoszech i w Czarnogórze.

Po habilitacji na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927 r. Zuber wyjechał do Włoch, skąd pojechał do Albanii, gdzie objął stanowisko głównego geologa spółki AIPA z siedzibą w miejscowości Kuçova. Badał rejony Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht i Patos–Cakran–Selenica.

Czytaj więcej

Enver Hoxha. Bóg Albanii

„Prof. Zuber dokonał rewolucji w sposobie pracy badawczej w rejonie Devolli, który nazwał »Petrolia«” – napisał w 2017 r. albański portal Shqiptarja.com. Założył też Muzeum Geologiczne Ropy Naftowej w Kuçovie, a także stowarzyszenie Albańscy Geolodzy. Był pierwszym autorem mapy geologicznej Albanii w skali 1:200 000. Portal przypomina, że pod koniec II wojny światowej stracił żonę w wyniku bombardowań aliantów w Kučovie.

Z internetowego albańskiego archiwum ofiar komunizmu kujto.al wynika, że opublikował 450 artykułów badawczych w 62 tytułach naukowych.

Profesor Zuber został w Albanii po II wojnie światowej

Jak podkreślają Albańczycy, dzięki niemu ten kraj ma obecnie dwa ośrodki przemysłu naftowego: Kuçovę i Patos. Złoża roponośne Kuçovy były tak duże, że zaopatrywały armię włoską w czasie II wojny światowej.

Po zakończeniu wojny profesor Zuber nie wyjechał z Albanii, bowiem otrzymał propozycję pracy od nowych komunistycznych władz tego kraju.

Poddano go brutalnemu śledztwu w celu wymuszenia wyjaśnień, które miały – zgodnie z oczekiwaniami przesłuchujących – potwierdzić stawiane mu zarzuty.

Jak nas informuje prokurator Robert Janicki, rzecznik prasowy pionu śledczego Instytutu Pamięci Narodowej, w czerwcu 1947 r. prof. Stanisław Zuber, na podstawie sfingowanych dowodów, został zatrzymany przez funkcjonariuszy albańskich służb bezpieczeństwa Sigurimi jako podejrzany o szpiegostwo i sabotaż, a następnie osadzony w więzieniu w Tiranie.

– Poddano go brutalnemu śledztwu w celu wymuszenia wyjaśnień, które miały – zgodnie z oczekiwaniami przesłuchujących – potwierdzić stawiane mu zarzuty. Bezprawne metody śledztwa polegające na stosowaniu różnych form przemocy doprowadziły do śmierci Zubera 18 października 1947 r. w więzieniu w Tiranie – dodaje Robert Janicki.

Czytaj więcej

Dlaczego prokurator IPN musi ponownie zbadać akcję „Wisła”

Stanisław Zuber był torturowany przez Sigurimi

Polski prokurator wytypował już funkcjonariusza albańskich służb bezpieczeństwa Sigurimi, który w trakcie śledztwa torturował profesora. – Było to możliwe dzięki informacjom znanego albańskiego pisarza Petra Marko, który był osadzony w jednej celi z profesorem Zuberem, a któremu profesor relacjonował przebieg przesłuchań i wskazał osobę, która je prowadziła – opisuje Robert Janicki.

Takie informacje przekazał polskiemu prokuratorowi dr Rigels Halili – historyk, antropolog kultury i filolog, wykładający na Uniwersytecie Warszawskim w Studium Europy Wschodniej, od lat zajmujący się sprawą represji stosowanych wobec profesora Zubera. Dzięki pomocy Ambasady RP w Tiranie prokurator ustalił, że po upadku komunizmu życie i działalność profesora Zubera na terenie Albanii były przedmiotem badań profesora Argile Teta.

IPN szuka miejsca pochówku profesora Zubera

– Dzięki jego osobistym staraniom oraz napisanej monografii postać polskiego profesora została przywrócona pamięci współczesnych Albańczyków. Materiały, które zgromadził profesor Argile Teta, zostaną także wykorzystane w dalszym toku śledztwa – dodaje Robert Janicki. Celem jest ustalenie wszystkich okoliczności bezprawnego pozbawienia wolności Zubera, torturowania pokrzywdzonego podczas prowadzonego śledztwa o rzekomy sabotaż i szpiegostwo oraz dokonania jego zabójstwa. Prokurator chce wykryć sprawców tych czynów.

Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z albańskimi władzami chciałby także, aby zostało ustalone miejsce, gdzie komunistyczna bezpieka skrycie pochowała zwłoki profesora Zubera. Miejsce to bowiem ciągle nie jest znane.

Stanisław Zuber jest określany ojcem polskiej geologii naftowej. Ten wybitny polski naukowiec był absolwentem uniwersytetów we Lwowie i w Krakowie. Jego ojcem był znanym geologiem, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, a brat także pracował w przemyśle wydobywczym.

Po wybuchu I wojny światowej był geologiem w Baku zatrudnionym w polskiej firmie naftowej. Przez kilka lat poszukiwał złóż ropy naftowej na Kaukazie Wschodnim i w południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego. Badał też m.in. wulkany błotne. Wyniki prac opublikował w Związku Sowieckim i po powrocie do Polski w 1923 r. W 1924 r. obronił we Lwowie pracę doktorską na temat wulkanów związanych z erupcją gazu ziemnego.

Pozostało 88% artykułu
Polityka
Sikorski: Zapytałbym Błaszczaka, dlaczego nie znalazł rakiety, która spadła obok mojego domu
Polityka
Sondaż: Przemysław Czarnek, Karol Nawrocki, Tobiasz Bocheński? Kto ma szansę na najlepszy wynik w wyborach?
Polityka
Gabinet polityczny Donalda Tuska po nowemu. Premierowi nie doradza już 23-latek
Polityka
Ryszard Petru o wolnej Wigilii: Łatwo się rzuca takie prezenty
Materiał Promocyjny
Klimat a portfele: Czy koszty transformacji zniechęcą Europejczyków?
Polityka
Kucharczyk: PiS nie ma idealnego kandydata na prezydenta. Powodem spory w partii