Jerzy Szteliga: Historie z bagna SLD

Plus Minus: Jest rok 1989, władza komunistyczna dogaduje się z opozycją solidarnościową, wieje wiatr zmian, a pan zostaje I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Opolu.

Poznałem wtedy Leszka Millera – sekretarza Komitetu Centralnego PZPR. To on zaprowadził mnie do premiera Mieczysława Rakowskiego i poznał z gen. Wojciechem Jaruzelskim. Szczególnie zapadła mi w pamięć wizyta u Rakowskiego. Piliśmy izraelską brandy i mówiliśmy o przyszłości.

O jakiej przyszłości? Przecież PZPR rozwiązała się w styczniu 1990 r. Nie miał pan przeczucia, że to jest bal na „Titanicu", który lada moment skończy się katastrofą?

Nawet jeżeli tak było, to ktoś musiał dociągnąć ten interes do końca. Poza tym zawsze miałem lewicowe poglądy i chciałem działać. Przecież to nie było tak, że cała PZPR była utytłana w błocie. Wyborcy najwyraźniej też tak uważali, skoro rok później w pierwszych wyborach samorządowych wybrali mnie na radnego. Oczywiście z tego powodu, że byłem I sekretarzem KW PZPR miałem w opolskiej Socjaldemokracji RP od początku opozycję, która ujawniła się podczas wyborów na szefa wojewódzkiej SdRP. Ci ludzie robili wszystko, żebym przegrał wybory w partii, a ja za namową prof. Jerzego Wiatra wziąłem ich na swoich zastępców, czego żałowałem do końca mojej działalności w SLD. Cały czas knuli przeciwko mnie. Zabrało im to 13 lat, ale w końcu mnie udusili.

Miller i Rakowski byli umoczeni w sprawę tzw. moskiewskiej pożyczki, czyli bratniej pomocy, której Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego udzieliła PZPR, w kwocie 1 mln dol.? Włodzimierz Cimoszewicz żądał nawet, żeby Miller z tego powodu złożył mandat poselski.

Ale Aleksander Kwaśniewski stanął po stronie Millera. Wiedział, że intelekt Włodka nie zastąpi mu talentów organizacyjnych Leszka. Że jeżeli ma zamiar kandydować na prezydenta Polski, a to zawsze było jego marzeniem, to bez umiejętności organizacyjnych Leszka nie odniesie sukcesu. Pamiętam taką scenę po wyborach prezydenckich w 1995 r. – stoimy rządkiem w Pałacu Prezydenckim, Olek mówi: „Panowie, dziękuję wam za wszystko". Odwraca się do Leszka i dodaje: „Leszku, jeszcze będziesz premierem".

Przecież gdy tylko Kwaśniewski osiadł w Pałacu Prezydenckim, zaczął manipulować partią i kopać dołki pod Millerem.

To jest zupełnie inna sprawa. Moim zdaniem to były ambicje jego otoczenia i gry licznych podpowiadaczy po obu stronach. To oni parli do tego konfliktu. W latach 90. było dwóch wizjonerów lewicy – hołubiony przez wszystkich Olek i kopany Leszek, który wziął na klatę podarunek moskiewski. A przecież ta pożyczka to nie była jego decyzja. Ktoś o tym zdecydował, a on to wziął na siebie. Podejrzewam, że miesiącami z tego powodu nie spał. Ale dzięki niemu Olek został prezydentem. Leszek Miller w tym SLD-owskim bagnie był jednym z najlepszych polityków.

SLD to było bagno?

Tak. SdRP to była uczciwa partia, ale gdy zbudowano wielki statek pod tytułem SLD, to przyczepiło się do niego sporo nieczystości. I to właśnie w tej strukturze pojawiły się uwagi, że Leszek Miller jest be, a celował w tym Marek Borowski. Nigdy nie rozumiałem, czym kierował się Marek, doprowadzając do rozłamu w SLD. Rozbił wielki ruch, wyprowadził ludzi, którzy w rezultacie wypadli z polityki albo wrócili na kolanach do SLD.

Podobno był inspirowany przez prezydenta Kwaśniewskiego?

Tego nie wiem. Do takich tajemnic formacji nie byłem dopuszczony, ale wiem, że wraz z powstaniem SLD zatraciliśmy jedność. Pojawiły się chore ambicje wszyscy zapomnieli, skąd wyszli i że ich pierwszy sukces polityczny zaczął się od tego, iż Miller nie bał się pracować dla partii.

Pan ma na koncie nie tylko karierę I sekretarza wojewódzkiego PZPR, ale także współpracę ze służbami specjalnymi PRL, do czego się pan przyznał.

Wiedziałem, że muszę to zrobić.

Były na pana kwity?

Jakie kwity? Problem sędziego Jana Krośnickiego z wydziału lustracyjnego polegał na tym, że żadnych kwitów nie było. Wiem, co robiłem. Ale uznałem, że skoro chcę być w polityce, to muszę wyłożyć kawę na ławę. Wyborcy składali mi gratulacje po moim wyznaniu. Posłowie AWS ściskali mi rękę na korytarzu, a gadziny z opolskiego SLD złożyły wniosek, żeby mnie wyrzucić z partii i pozbawić mandatu. Ostatecznie partia przyjęła moje wyznanie do wiadomości i przeszła nad tym do porządku dziennego.

Do Sejmu wszedł pan w 1993 r., gdy SLD doszła do władzy. Podobno szef organizacji wojewódzkiej partii rządzącej to niesamowicie ważna figura. Czy tak było w pana przypadku?

Ja z tego tytułu miałem głównie problemy. Przykładowo nie mieliśmy dobrego kandydata na wojewodę, ale za to mieliśmy cymbałów, którzy uważali, że mogą zajmować każde stanowisko. Wspólnie z Markiem Borowskim broniliśmy przed odwołaniem ówczesnego wojewodę opolskiego Ryszarda Zembaczyńskiego, powołanego przez premiera Tadeusza Mazowieckiego. Udało nam się, ale i tak byłem pod nieustanną presją opolskich działaczy, bo te żarłoczne hieny chciały mieć kogoś na stanowisku. Co chwilę odbywała się rada wojewódzka w tej sprawie. W końcu wpuściliśmy na miejsce odchodzącego wicewojewody kandydatkę SLD i nastąpiło lekkie uspokojenie. Ale i tak byłem atakowany w mediach, że jestem nieefektywny politycznie, bo chronię ludzi z byłego układu.

To dlaczego pan to robił?

Bo nie tolerowałem tych nielotów intelektualnych. Poza tym obca mi była filozofia, że nowa władza bierze wszystko. A nie było łatwo się temu przeciwstawić, bo mieliśmy koalicję z PSL, któremu zawsze było mało stanowisk. Wtedy m.in. broniłem prokuratora okręgowego, jak się okazało, na własną zgubę, bo w późniejszym okresie poszedł na układ z ministrem Zbigniewem Ziobrą i oskarżał mnie o korupcję. A wie pani, że Ryszard Zembaczyński stracił stanowisko wojewody dopiero za rządów AWS–UW, gdy poparł utrzymanie województwa opolskiego? Taki paradoks. A stało się to po tym, jak do Opola przyjechał prezydent Aleksander Kwaśniewski i powiedział, że nie podpisze ustawy, w której nie będzie województwa opolskiego.

Wróćmy jeszcze do II kadencji Sejmu, która obfitowała w rozmaite wydarzenia, m.in. w tzw. aferę Olina, czyli oskarżenie ówczesnego premiera Józefa Oleksego o szpiegostwo na rzecz Rosji.

Wtedy okropnie naraziłem się Józefowi Oleksemu, bo publicznie powiedziałem, że po pojawieniu się oskarżeń o szpiegostwo powinien oddać się do dyspozycji prezydenta.

Co też uczynił.

Ale bronił się przed tym, a moje słowa uznał za atak na niego. Nigdy mi tego nie wybaczył. Wiele lat później, gdy Józef był szefem SLD, a zawisła nad nim groźba procesu lustracyjnego, powiedziałem, że Oleksy powinien zrezygnować z kierowania Sojuszem, a skupić się na prostowaniu swoich spraw. Józef najpierw poskarżył się na mnie Jerzemu Szmajdzińskiemu, a potem w mediach mówił, że to ja powinienem zająć się swoimi sprawami, bo za moich rządów w opolskim SLD było wiele afer w mieście. I że powinna się mną zająć prokuratura, bo nie mogę udawać, iż ludzie oskarżeni o korupcję nie byli przeze mnie rekomendowani.

Dowcip polegał na tym, że ja ich nie rekomendowałem. Przeciwnie, wręczałem Krzysztofowi Janikowi, sekretarzowi generalnemu SLD, wycinki z gazet, w których pojawiały się informacje o złodziejstwie w Opolu. Józef dokonał w tej sprawie przekłamania, ale wybaczam mu. Niech mu ziemia lekką będzie.

No, ale przecież musiał pan wiedzieć, co się dzieje pod pana bokiem? Gazety rozpisywały się o tzw. aferze ratuszowej, czyli korzystnych rozstrzygnięciach za łapówki, czy korupcji przy ubezpieczaniu elektrowni Opole.

Wiedziałem, bo przychodzili do mnie ludzie i o tym opowiadali. Tyle że scenariusz tych rozmów zawsze wyglądał jednakowo – przychodził ktoś i opowiada o przekrętach, mówiłem: „Idziemy do prokuratury", na co słyszałem: „Stary, ja chcę żyć i pracować".

I co, zapominał pan o sprawie?

W żadnym wypadku, wszystkie informacje trafiały później do prokuratora Józefa Niekrawca podczas niedzielnych herbatek w siedzibie prokuratury albo do sekretarza generalnego Krzysztofa Janika lub nawet do ministra sprawiedliwości Grzegorza Kurczuka. Kiedy pojawiła się propozycja mianowania prezydenta Opola Leszka Pogana, późniejszego Leszka P., na wojewodę, to zaprotestowałem. I nagle okazało się, że mam opozycję w partii, na czele której stała Aleksandra Jakubowska. Opolscy posłowie wystąpili ze skargą do władz SLD, że torpeduję porządnych kandydatów. Tyle że później ci porządni trafiali do więzienia.

A wydawało się, że z Aleksandrą Jakubowską, która była posłanką z Opola, do pewnego czasu współpracowaliście dosyć harmonijnie.

To, że się z kimś okazjonalnie wódkę pije, to nie znaczy, że się dobrze współpracuje. Panią Jakubowską dostałem w prezencie od władz partyjnych. Była typowym posłem spadochroniarzem, ale przyjąłem ją życzliwie i myślałem, że nikt nikomu nie będzie wchodził w drogę. Pomyliłem się w ocenie ludzi.

Zanim jednak wybuchły te wszystkie problemy partia wygrała wybory w spektakularnym stylu i Leszek Miller został premierem.