Nadchodzi ETS2 dla budynków

System handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) jest jednym z podstawowych instrumentów unijnej polityki klimatycznej. Dotychczas funkcjonował on w branżach wysokoemisyjnych takich jak energetyka konwencjonalna oraz przemysł energochłonny. Od 2027 r. system ten ma objąć również budynki.

Zanieczyszczający płaci

System ETS w swojej dotychczasowej odsłonie nakłada na emitentów dwutlenku węgla swego rodzaju podatek zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Oznacza to, że każdy emitent objęty systemem ma obowiązek pozyskać i umorzyć odpowiednią ilość uprawnień do emisji CO2.

Co do zasady, uprawnienia kupowane są w ramach aukcji, z wyjątkami przewidzianymi dla niektórych instalacji, które otrzymują część uprawnień darmowo. Pula dostępnych na rynku uprawnień zmniejsza się jednak corocznie, co tym samym podnosi ich ceny, wymuszając na emitentach ograniczanie emisji.

W założeniu zatem chodzi o zachęcanie przedsiębiorstw wysokoemisyjnych do przechodzenia na technologie nisko i zeroemisyjne, co wprawdzie jest kosztowne w początkowej fazie procesu, ale docelowo pozwala uzyskać korzyść w postaci uniknięcia zakupu coraz droższych uprawnień, a tym samym zdobyć przewagę konkurencyjną.

Ponieważ sektor budownictwa zgodnie z szacunkami Unii Europejskiej odpowiada za około jednej trzeciej emisji, naturalnie stał się on kolejnym polem, na którym zgodnie z unijną polityką klimatyczną należy wprowadzić instrumenty prowadzące do ograniczenia emisji. Doprowadziło to do przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę dyrektywy 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r., która wprowadza system handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu m.in. do sektora budowlanego (tzw. dyrektywa ETS2, dyrektywą objęto również sektor transportu).

Co nas czeka

Zgodnie z przyjętymi przepisami, systemem ETS2 zostaną objęte emisje z paliw wykorzystywanych do ogrzewania budynków. Chodzi tu oczywiście o paliwa konwencjonalne takie jak węgiel, koks, olej opałowy czy gaz ziemny. Sama struktura systemu ma być przy tym podobna do obecnego ETS, co oznacza m.in. że zasady przekazywania, umarzania i anulowania uprawnień, a także zasady dotyczące kar, właściwych organów oraz obowiązków sprawozdawczych państw członkowskich pozostaną analogiczne.

Podobnie jak w obecnym systemie, pula dostępnych uprawnień (podaż) będzie zmniejszać się rok do roku. Istotną różnicą jest jednak to, że w ramach ETS2 brak będzie darmowych uprawnień do emisji, a zatem każdy z emitentów będzie musiał zakupić je w ramach organizowanych aukcji.

Dodatkowo wprowadzony zostanie górny pułap ceny uprawnień wynoszący 45 euro za tonę CO2. W przypadku przekroczenia tej ceny przez dwa kolejne miesiące na rynek zostanie wprowadzona dodatkowa pula uprawnień do nabycia, która w założeniu pozwoli obniżyć cenę (należy zauważyć, że takiego pułapu nie przewidziano w obecnie funkcjonującym systemie ETS, co mogłoby przynajmniej częściowo zapobiec znacznym wzrostom cen energii oraz towarów w produkcji przemysłu energochłonnego).

Podmiotami objętymi nowym systemem będą dostawcy i sprzedawcy paliw wykorzystywanych do ogrzewania budynków. Będą oni zobowiązani do umarzania uprawnień w odniesieniu do swoich zweryfikowanych emisji odpowiadających ilości paliw, które dopuścili do konsumpcji (przy zachowaniu zasad związanych z unikaniem podwójnej realizacji obowiązku w ramach istniejącego systemu ETS).

W praktyce jednak koszty uprawnień będą przenoszone na końcowego odbiorcę tych paliw, a zatem wszystkich użytkowników budynków opalanych paliwami emisyjnymi. Niewątpliwie wpłynie to na łączny koszt utrzymania zwłaszcza niezmodernizowanych i wysoce energochłonnych budynków, choć jednocześnie powinno stanowić bodziec do ich termomodernizacji oraz montażu bezemisyjnych lub niskoemisyjnych źródeł ciepła (kolektory słoneczne, pompy ciepła zasilane energią z paneli fotowoltaicznych etc.).

Społeczny Fundusz Klimatyczny

Kluczową kwestią praktyczną – zwłaszcza z punktu widzenia Polski, jako kraju z wysokim odsetkiem nieefektywnych energetycznie budynków, a jednocześnie wysokim udziałem paliw kopalnych w ogólnym zużyciu – jest pytanie o pokrycie kosztów transformacji sektora budynków.