Dlaczego Ormianie uciekają z Górskiego Karabachu

„Tam zostało już co najwyżej kilkaset osób” – napisał w internecie były karabachski ombudsman Artak Beglarian.

Przed azerskim atakiem 19 września w Karabachu mieszkało ok. 120 tys. osób. W sobotę rzeczniczka premiera Armenii Nikola Paszyniana poinformowała, że z eksklawy wyjechało już 100,5 tys.

Katastrofa w Karabachu, katastrofa w Armenii

Jednak tak naprawdę nikt nie wie ile dokładnie mieszkańców miało nieuznawane państwo ormiańskie i jak wielu z nich uciekło już stamtąd do Armenii. Z powodu ogromu exodusu po ormiańskiej stronie granicy panuje chaos. Nim zaczęła się ucieczka eksperci sądzili, że Erywań jest w stanie przyjąć ok. 30-40 tys. uchodźców, jeśli przybyłoby więcej kraj stanąłby na krawędzi humanitarnej katastrofy.

Czytaj więcej

Dyplomacja

Górski Karabach to nie wszystko. Turcja wypycha Rosję. A co zyska Władimir Putin?

Erdogan wypycha Rosję z Kaukazu Południowego i kroczy dalej z myślą o Azji Środkowej. Co Putin może otrzymać w zamian?

- Wcześniej Paszynian mówił, że Armenia musi dążyć do tego, by Ormianie Karabachu mogli żyć godnie w swoich domach. Ale nie wiadomo, jak to osiągnąć – mówił ekspert Carnegie z Berlina Kiriłł Kriwoszejew.

Jednocześnie już 20 września, w chwili zawierania zawieszenia broni między Karabachem a Azerbejdżanem, przedstawiciele Ormian uważali, że wszyscy stamtąd uciekną. – Nasi rodacy nie chcą żyć pod władzą Azerbejdżanu. 99,9 proc. wybierze opuszczenie naszych historycznych ziem – mówił Dawid Babajan, doradca prezydenta Republiki Arcachu (tak Ormianie nazywają Karabach).

W cztery dni po zakończeniu walk władze w Stepanakercie ogłosiły „częściową ewakuację” mieszkańców do Armenii. Ale zamieniła się ona w masową ucieczkę wszystkich.

Autonomia "idzie do diabła"

Od początku rozmów o zakończeniu konfliktu (a właściwie kapitulacji Ormian Karabachu) przedstawiciele Azerbejdżanu traktowali ormiańską delegację „jak wysłannicy stolicy władze w jakimś powiecie”. Tak to opisał jedna z osób bliska ormiańskiej delegacji. Baku cały czas twierdzi, że Karabach jest jego terytorium, i ewentualne problemy tam są jego wewnętrznymi.

W wojnach we wrześniu 2020 roku i wrześniu obecnego Azerbejdżan chciał przywrócić status quo, czyli sytuację z czasów ZSRR gdy Karabach był w jego granicach. Ale wtedy był on „obwodem autonomicznym” z własnymi władzami.

Czytaj więcej

Polityka

Górski Karabach: Miliarder i były premier aresztowany przy próbie ucieczki

Miliarder, bankier i filantrop, Ruben Vardanjan, premier separatystycznego rządu Górskiego Karabachu między listopadem 2022 roku a lutym 2023 roku, został aresztowany przy próbie wyjazdu z enklawy do Armenii.

Tymczasem obecnie nie było mowy o jakiejkolwiek formie ormiańskiego samorządu w Karabachu.

- Po „drugiej wojnie” (o Karabach we wrześniu 2020 roku, „pierwsza wojna” była w latach 1992-94-red.) Azerbejdżan głosił: jesteśmy moralnie wyżsi, bo to my wygraliśmy wojnę. „I po tylu dziesięcioleciach poniżenia mamy prawo dyktować swoje warunki” – mówił. Dlatego też, jak to ujął sam prezydent Ilham Alijew już w czasie drugiej wojny, „status poszedł do diabła”. Idea autonomii została odrzucona – wyjaśnia niezależny azerski politolog Bahruz Samedow.

Po objęciu władzy po ojcu Ilham Alijew w 2003 roku - między „pierwszą wojną” a „drugą” – sugerował możliwość nadania jakiejś formy autonomii ormiańskiej eksklawie. Sugestie nigdy jednak nie stały się przedmiotem negocjacji z powodu postawy Ormian, a po wygranej wojnie sam Alijew „posłał je do diabła”.

Ormianie nie chcą żyć pod władzą Baku

Stąd obecnie „można już powiedzieć, że głównym żądaniem w Karabachu była ewakuacja”. Doradca prezydenta Azerbejdżanu Hikmet Hadżijew już powiedział, że „należy szanować decyzję o wyjeździe” i dlatego „zostaną stworzone wszelkie warunki dla ewakuacji”.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Trwa ucieczka tysięcy Ormian z Karabachu. Zwycięski Azerbejdżan chce kolejnych zdobyczy

W Karabachu mieszkało ok. 120 tys. osób, po dwóch dniach uciekło już nie mniej niż jedna dziesiąta. Ormianie, zarówno z Karabachu, jak i z Armenii, powszechnie oskarżają Kreml, że nie wywiązał się ze swoich zobowiązań.

Wcześniej eksperci wskazywali, że z powodu rosnącego nacisku Zachodu (bardzo zaniepokojonego możliwością „etnicznego oczyszczenia” Karabachu) Baku mógł zgodzić się na pewne ustępstwa, ale bardzo niewielkie. W ramach „reintegracji” Karabachu możliwe było na otrzymanie wyłącznie jakiejś formy kulturalnej autonomii, na przykład Baku nie domagałby się nauczania po azersku w ormiańskich szkołach.

Konflikt daleki od zakończenia

- By możliwa była jakakolwiek integracja ormiańskiej ludności w Azerbejdżanie musiałaby się zmienić cała oficjalna narracja: o zwycięstwie (w 2020 roku i obecnie-red.), o tym że my to naród zwycięzca. Po drugiej wojnie zbudowano pomniki, powstały muzea, w podręczniki historii wpisano: „żelazną pięścią zwyciężyliśmy Ormian”. Dominuje retoryka dehumanizująca (Ormian) – wyjaśnia Samedow.