UE dołoży zbrojeniówce. Ale tylko tej zachodniej

EDIRPA to unijny program, który – jak wyjaśniają urzędnicy KE – „ma wzmocnić europejski przemysł obronny przez zamówienia realizowane na zasadzie współpracy”. Jego budżet wynosi 310 mln euro. Polska złożyła w tym programie jeden wniosek. Wojsko Polskie oraz siły zbrojne Litwy, Estonii i Norwegii miały wspólnie kupić przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe Piorun, których producentem jest skarżyskie Mesko, spółka z Polskiej Grupy Zbrojeniowej.

W ramach tego kontraktu miały być zakupione ponad 2 tys. pocisków. Cena jednego to ok. 200 tys. euro, wartość umowy miałaby wynosić ok. 2,5 mld zł. Komisja Europejska miała do tego dołożyć 60 mln euro, z czego 30 mln miało trafić do Polski – do Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych.

Programy pisane pod dużych graczy z branży zbrojeniowej

W czwartek w Skarżysku-Kamiennej doszło do podpisania listu intencyjnego pomiędzy przedstawicielami tych krajów, co było jednym z kolejnych etapów wymaganych po złożeniu wniosku. Byli przy tym obecni wiceminister obrony Paweł Bejda i wiceminister aktywów państwowych Marcin Kulasek. Polska strona miała informacje, że ogłoszenie wyników miało być pod koniec miesiąca. Ale to się zmieniło. Doszło do kuriozalnej sytuacji: dokładnie gdy polscy politycy tłumaczyli, dlaczego to takie ważne, KE poinformowała o wynikach. Nasz projekt nie dostał dofinansowania. Zapewne był to przypadek, ale wyszło co najmniej niezręcznie.

Wybranych zostało pięć projektów, a każdy z nich otrzymał dofinansowanie na poziomie 60 mln euro. Są to m.in. zakupy francuskiego systemu przeciwlotniczego Mistral, niemieckiego systemu Iris-T czy dwa projekty na zakup amunicji artyleryjskiej 155 mm – co najmniej jeden realizowany w niemieckim Rheinmetallu. Polski projekt dostał 52 na 70 możliwych punktów. Konkurencyjny projekt Francji miał punktów 55,5. By w ogóle projekt był brany pod uwagę do dofinansowania, musiał otrzymać co najmniej 42 punkty. Polski Piorun trafił na tzw. listę rezerwową.

Kryteriów oceny było dziesięć. Problem w tym, że cztery z nich miały podwójną wagę: liczba krajów składających dane zamówienie, jego wartość, wzmocnienie konkurencyjności i uzupełnienie zapasów. Znacznie mniej punktowany był np. udział małych i średnich przedsiębiorstw. Tylko pod względem wielkości transakcji i liczby państw biorących udział projekt polski był od francuskiego gorszy o 1,5 punktu, co przekłada się na praktycznie połowę różnicy w ocenie całości.

Mizerne perspektywy zbrojeniowej drobnicy

Taka punktacja kryteriów premiuje podmioty, które mają większe zdolności produkcyjne i większy katalog klientów. To szczególnie widać w obszarze produkcji amunicji, gdzie potentatem jest niemiecki Rheinmetall. – Celem programu jest zmniejszenie różnorodności posiadanego sprzętu i konsolidacja przemysłu zbrojeniowego – wyjaśniali niedawno na łamach „Rzeczpospolitej” analitycy Justyna Gotkowska i Łukasz Maślanka z Ośrodka Studiów Wschodnich.

Problem w tym, że program EDIRPA jest w pewnym sensie pilotażem kolejnych programów unijnych związanych ze zbrojeniówką. Ale wtedy ten budżet będzie już liczony w miliardach, a nie milionach euro. EDIP na lata 2025–2027 ma mieć budżet pięć razy większy niż obecny – 1,5 mld euro.

A na nim przecież nie koniec. Bardzo słabo polski przemysł wypadł również w unijnym programie ASAP, który ma wzmocnić europejskie zdolności do produkcji amunicji i którego budżet to 500 mln euro. „Spółki z domeny amunicyjnej Polskiej Grupy Zbrojeniowej złożyły wnioski w programie ASAP w łącznej wysokości 11 mln euro. Wielkość wnioskowanej dotacji wynikała z konieczności zapewnienia współfinansowania inwestycji ze środków własnych. Jeden z trzech wniosków, na kwotę 2,1 miliona euro, został rozpatrzony pozytywnie przez komisję kwalifikacyjną UE, przez co Polska otrzymała 20 proc. całkowitej kwoty, o jaką wnioskowała” – informowali przedstawiciele spółki Mesko. Wnioskowanie o tak małe dofinansowanie wynikało z tego, że polskie spółki są biedne i… nie miały na wkład własny. W tym samym czasie różne spółki Rheinmetallu dostały dofinansowanie na poziomie 120 mln euro, a francuskie Eurenco – ok. 80 mln euro.

Czytaj więcej

Biznes

Polskie pioruny ruszają na podbój Europy

Dziś w skarżyskiej spółce Mesko powinno zostać podpisane porozumienie dotyczące sprzedaży piorunów w ramach unijnego programu EDIRPA. Ale firma ma problemy z terminową realizacją dostaw.

Wielcy staną się jeszcze więksi

Jakie wnioski płyną z tych dwóch programów? – To jest jasne. Zjednoczony przemysł europejski oznacza przemysł niemiecko-francuski – mówi „Rzeczpospolitej” jeden z wojskowych, który pracował przy przygotowywaniu wniosku w programie EDIRPA. – W naszym przekonaniu każdy projekt, który uzyskał minimalną wymaganą liczbę punktów, powinien zostać częściowo dofinansowany. A przy takim podziale środków ta idea wspólnych zakupów jest po prostu wypaczona, a my zostaliśmy zrobieni na szaro – stwierdza gorzko. Trudno nie zgodzić się z tym wnioskiem. Z pięciu projektów, które KE dofinansowała w programie EDIRPA, na dwóch skorzysta przemysł niemiecki, na jednym francuski, na jednym najpewniej fińska Patria, a jeden trafi do różnych graczy produkujących amunicję.